Küçük gezegenler kataloğu "Minor Planet Center" (MPC) tarafından yayınlanır ve Plüton dahil 616.690 girdi içerir.^[1] Genel bir bakış için dizine bakınız.

1995'ten beri artan sayıda küçük gezegenler:

•      numaralandırılmış ve adlandırılmış cisimler
•      numaralandırılmış fakat adlandırılmamış cisimler
•      numaralandırılmamış cisimler

Aşağıda, artan sayısal sırayla numaralandırılmış küçük gezegenlerin bir listesi bulunmaktadır. Kuyruklu yıldızlar hariç, asteroitler, uzak cisimler ve cüce gezegenler dahil olmak üzere küçük gezegenlerin tümü Güneş Sistemi'ndeki küçük gök cisimleri olarak bilinir.^[2][3] Bu gezegenlerin listeleri, her biri 1000 küçük gezegen içeren yüzlerce sayfalık kataloglardan oluşmaktadır. Uluslararası Astronomi Birliği adına, Küçük Gezegen Merkezi, Minor Planet Sirkülerlerinde her yıl binlerce yeni numaralandırılmış küçük gezegen yayınlamaktadır. Mayıs 2022 itibarıyla, toplamda 1.211.879 adet gözlemlenen cisimden 616.690 tanesi numaralandırılmış küçük gezegenlerdir. Geri kalanlar numarasız küçük gezegenler ve kuyruklu yıldızlardır.^[4][5]

Kataloğun ilk nesnesi, 1801 yılında Giuseppe Piazzi tarafından keşfedilen 1 Ceres iken, en bilinen kaydı 134340 Pluto olarak listelenen Plüton'dur. Küçük gezegenlerin büyük çoğunluğu (%97) asteroit kuşağındaki asteroitlerdir. Kataloglarda bir cismin dinamik sınıflandırmasını belirtmek için bir renk kodu kullanmaktadır. Giderek artan kayıtlı gözlemevleri listesinden gözlem yapan binden fazla farklı küçük gezegen kaşifi bulunmaktadır. Sayılar açısından en üretken keşifçiler LINEAR, Spacewatch, MLS, NEAT ve CSS olarak bilinmektedir.^[2][6]

Vera C. Rubin Gözlemevi (LSST) tarafından yapılan olan ankete göre, önümüzdeki on yıl içinde 5 milyon küçük gezegen daha keşfetmesi beklenmektedir. Bu durum mevcut rakamlardan on kat artış göstermesi anlamına gelmektedir. Çapı 10 kilometrenin üzerinde olan tüm ana kuşak asteroitleri zaten keşfedilmiş olsa da, Jüpiter'in yörüngesinde 10 trilyon 1 metre veya daha büyük asteroitler olabilmektedir. Ayrıca, Kuiper kuşağında yüzlerce muhtemelen cüce gezegen olan bir trilyondan fazla küçük gezegen bulunmaktadır.^[7][8]

Listelerin açıklanması[değiştir | kaynağı değiştir]

Küçük gezegenlerin listesi, her biri 10 tablo halinde gruplandırılmış 1000 küçük gezegen içeren 500'den fazla kısmi listeden oluşmaktadır. Veriler Minor Planet Center'dan (MPC) elde edilmektedir. Ayrıca JPL SBDB (ortalama çap), Johnston arşivi (alt sınıflandırma) ve diğerlerinden gelen verilerle genişletebilmektedir.

Küçük bir gezegen için verilen bilgiler, kalıcı ve geçici bir adlandırma (§ Tanımlama), küçük gezegen adlarının anlamlarına (yalnızca adlandırılmışsa), keşif tarihi, konum ve itibarlı kaşifler (§ Keşif ve § Keşifler) ile bağlantılı bir alıntı içerir.), arka plan rengi (§ Kategori), JPL'nin SBDB'sinden alınan bir ortalama çap veya italik olarak başka şekilde hesaplanmış tahminleri içermektedir. Ek olarak, temsil edilen ana gruplandırmadan daha rafine bir sınıflandırmaya sahip bir kategori MPC ve JPL SBDB'deki ilgili sayfalar referans olarak gösterilmektedir.

MPC, bir veya birkaç astronomu, bir anketi veya benzer programı ve hatta gözlem alanını keşifle ilişkilendirebilmektedir. Tablonun ilk sütununda, yönlendirmeler hiçbir zaman bağlantılı değilken, mevcut bir bağımsız makale kalın yazı tipiyle bağlantılı olarak gözükmektedir. Keşfediciler, keşif sitesi ve kategori, yalnızca önceki katalog girişinden farklı olmaları durumunda bağlanmaktadır.

Örnek[değiştir | kaynağı değiştir]

Yukarıdaki örnek, kısmi listelerden birinden beş katalog girişini göstermektedir. Beş asteroidin tümü, Palomar-Leiden araştırması (PLS) tarafından Palomar Gözlemevinde keşfedilmiştir. MPC, araştırmanın baş araştırmacılarına, yani astronomlar Cornelis van Houten, Ingrid van Houten-Groeneveld ve Tom Gehrels'e doğrudan itibar etmektedir. (Bu, küçük gezegenler listesinin resmi MPC listesindeki Keşif Koşullarından ayrıldığı tek örnektir.) 16 Ekim 1977'de keşfedilen 189004 Capys, adlandırılmış tek küçük gezegendir. Arka plan rengi, yaklaşık 12 kilometre çapında olduğu tahmin edilen bir Jüpiter truvaları (Jüpiter'in L5'teki Truva kampından) olduğunu göstermektedir. Diğer tüm nesneler, asteroit kuşağının iç (beyaz), orta (açık gri) ve dış bölgelerinden (koyu gri) daha küçük asteroitlerdir. Tüm nesneler için geçici atama, yaygın olmayan bir araştırma atamasıdır.^[9][10]

Keşfedenler[değiştir | kaynağı değiştir]

MPC, 1000'den fazla profesyonel ve amatör astronomu küçük gezegenlerin kaşifi olarak kabul etmektedir. Birçoğu sadece birkaç küçük gezegen keşfetmiştir. Ayrıca, bir kaşifin insan olması gerekmemektedir. Kaşif olarak kabul edilen yaklaşık 300 program, anket ve gözlemevi bulunmaktadır. Bunların arasında, küçük bir grup ABD programı ve anketi aslında şimdiye kadar yapılan tüm keşiflerin çoğunu oluşturmaktadır (bkz. pasta grafiği). Numaralandırılmış küçük gezegenlerin toplamı her yıl onbinlerce arttığından, tüm istatistiksel rakamlar sürekli değşmektedir. Bu makalelerde görüntülenen İlk 10 kaşifin aksine, MPC, keşiflerin toplamını biraz farklı bir şekilde, yani farklı bir keşif grubu tarafından özetlemektedir. Örneğin, Palomar-Leiden Araştırması'nda keşfedilen cesetler, doğrudan programın baş araştırmacılarına yatırılmaktadır.^[11]

Keşifler[değiştir | kaynağı değiştir]

Küçük Güneş Sistemi gövdelerinin astrometrik gözlemlerini MPC'ye rapor eden gözlemevleri, teleskoplar ve araştırmalar, Palomar Gözlemevi için 675 veya Palomar Geçici Fabrikası için I41 gibi sayısal veya alfanümerik bir kod almaktadır Bu kod, Palomar Gözlemevi'nde 2009-2012 yılları arasında gerçekleştirilen özel bir araştırmadır. Numaralandırmada, böyle bir gözlemevi MPC tarafından doğrudan keşfedici olarak kabul edilmektedir.^[12]

Küçük gezegenlerin büyük çoğunluğu, 2.5 ve 2.82 AU'da iki Kirkwood boşluğu ile ayrılan asteroit kuşağının iç, orta ve dış kısımları arasında eşit olarak dağılmıştır. Tüm küçük gezegenlerin yaklaşık %97,5'i ana kuşak asteroitleridir (MBA), Jüpiter truvaları, Mars geçişi ve Dünya'ya yakın asteroitlerin her biri genel nüfusun %1'ini veya daha azını oluşturmaktadır. Şimdiye kadar sadece az sayıda uzak küçük gezegen, yani centaurlar ve trans-Neptün nesneleri numaralandırılmıştır. Kısmi listelerde, tablo sütunu "kategori" bu ana gruplandırmayı daha da iyileştirir:

• Ana kuşak asteroitleri, Nesvorný (2014) tarafından sentetik hiyerarşik kümeleme yöntemine dayalı olarak aile üyeliklerini göstermektedir.^[13]
• Rezonanslı asteroitler Hilda (3:2), Kibele (7:4), Thule (4:3) ve Griquas (2:1) gibi sayısal oranlarıyla gösterilerken, Jüpiter truvaları ise (1:1) asteroidin Yunan (L4) veya Truva kampına (L5) ait olup olmadığına göre ayrışırlar.^[14]
• Dünyaya yakın nesneler, bazıları potansiyel olarak tehlikeli asteroitler (PHA) Aten (ATE), Amor (AMO), Apollo (APO) ve Atira (ATI) olmak üzere gruplara ayrılmışlardır.^[15]
• Neptün-ötesi nesneler, kubvanolar (sıcak veya soğuk), saçılmış disk nesneleri, plutinolar ve diğer Neptün rezonansları dahil olmak üzere dinamik alt gruplara ayrılaktadır.^[16]
• Tisserand parametresi değeri 2'nin altında olan kuyruklu yıldız benzeri ve/veya retrograd nesneler damocloid ile etiketlenmektedir.
• MPC ve Johnston listelerine dayalı diğer olağandışı nesneler olağandışı olarak etiketlenmektedir.^[17]
• Yoldaşları olan ikili ve üçlü küçük gezegenler "uydu" ile etiketlenir ve küçük gezegen ayındaki karşılık gelen girişlerine bağlanmaktadır.^[18]
• İstisnai olarak uzun veya kısa dönüş periyoduna sahip nesneler "yavaş" (100 saatlik periyot) veya "hızlı" (2,2 saatten az periyot) ile etiketlenir ve yavaş dönenler listesi ve hızlı dönenler listesi'ndeki ilgili girişlerine sıradıyla bağlanmaktadır.^[19]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]