Cinsiyet kimliği, kişinin kendi cinsiyetine ilişkin kişisel duygusudur.^[1] Cinsiyet kimliği, bir kişinin atanmış cinsiyetiyle ilişkili olabilir veya ondan farklı olabilir. Çoğu bireyde, cinsiyetin çeşitli biyolojik belirleyicileri, bireyin cinsiyet kimliğiyle uyumludur ve tutarlıdır.^[2] Cinsiyet ifadesi tipik olarak bir kişinin cinsiyet kimliğini yansıtır, ancak bu her zaman böyle değildir.^[3][4] Bir kişi, belirli bir toplumsal cinsiyet rolüyle tutarlı davranışlar, tutumlar ve görünümler ifade etse de, bu tür ifadeler mutlaka cinsiyet kimliklerini yansıtmayabilir. Cinsiyet kimliği terimi, 1964 yılında psikiyatri profesörü Robert J. Stoller tarafından icat edildi ve psikolog John Money tarafından popüler hale getirildi.^[5][6][7]

İnsanların çoğunluğu, biyolojik cinsiyet, cinsiyet kimliği ve cinsiyet ifadesi de dahil olmak üzere cinsiyet ve cinsiyetin tüm yönlerinde erkeklik ve kadınlık beklentilerini içeren cinsiyet ikilisine bağlı kalmaktadır. Cinsiyet ikilisi, çoğu toplumda erkeklere ve kadınlara atanan cinsiyet nitelikleri arasındaki temel bölünmeyi ifade eder. Transseksüel, ikili olmayan veya cinsiyet queer olan bazı kişiler, biyolojik cinsiyetlerine atanan cinsiyetin tüm veya hatta bazı özellikleriyle özdeşleşmezler. Bazı ülkelerde üçüncü cinsiyet sınıflandırmaları vardır.

2012 tarihli Tıpta Davranış Bilimine Giriş kitabı, istisnalar dışında, "Cinsiyet kimliğinin erken çocukluk yıllarında şaşırtıcı derecede hızlı geliştiğini ve çoğu durumda, 3 veya 4 yaşına kadar en azından kısmen geri döndürülemez hale geldiğini" söylüyor.^[8][9] Endocrine Society, "Cinsiyet kimliğinin altında yatan kalıcı bir biyolojik unsuru gösteren önemli bilimsel kanıtlar ortaya çıktı. Bireyler yaşamlarındaki diğer faktörler nedeniyle seçimler yapabilirler, ancak bireylerin cinsiyet kimliklerini değiştirmelerine gerçekten neden olan dış güçler yok gibi görünmektedir."^[10]

Temelciler, cinsiyet kimliğinin doğumda biyolojik ve genetik faktörler tarafından belirlendiğini savunurken, sosyal yapılandırmacılar, cinsiyet kimliğinin ve ifade edilme biçiminin, kültürel ve sosyal etkiler tarafından belirlenmek yerine sosyal olarak inşa edildiğini savunurlar. Doğuştan gelen bir cinsiyet kimliği farklı kültürlerde farklı şekillerde ifade edilebildiğinden, bu konumlar birbirini dışlamaz.^[11]

Cinsiyet kimliğinin nasıl ve ne zaman oluştuğuna dair birkaç teori vardır ve konuyu incelemek zordur çünkü çocukların olgunlaşmamış dil edinimi, araştırmacıların dolaylı kanıtlardan varsayımlar yapmasını gerektirir.^[12] John Money, çocukların 18 aydan 2 yaşına kadar cinsiyet konusunda farkındalık sahibi olabileceklerini ve cinsiyete biraz önem verebileceklerini öne sürdü; Lawrence Kohlberg, cinsiyet kimliğinin 3 yaşına kadar oluşmadığını savundu.^[12] Temel cinsiyet kimliğinin kesin olarak 3 yaşına kadar oluştuğu konusunda geniş çapta hemfikirdir.^[8][12][13] Bu noktada çocuklar cinsiyetleri hakkında kesin açıklamalar yapabilmekte ^[12][14] ve cinsiyetlerine ^[12] uygun görülen aktivite ve oyuncakları (kızlar için oyuncak bebek ve boyama, aletler ve kaba barınak gibi) seçme eğiliminde olmaktadırlar. erkekler için),^[15] cinsiyetin etkilerini henüz tam olarak anlamamış olsalar da.^[14] Üç yaşından sonra cinsiyet kimliğini değiştirmek son derece zordur.^[9]

Martin ve Ruble, bu gelişim sürecini üç aşama olarak kavramsallaştırıyorlar: (1) küçük çocuklar ve okul öncesi çocuklar olarak çocuklar, cinsiyetin sosyalleştirilmiş yönleri olan tanımlanmış özellikleri öğrenirler; (2) beş ila yedi yaşları arasında kimlik pekişir ve katılaşır; (3) bu "katılığın zirvesinden" sonra, akışkanlık geri gelir ve toplumsal olarak tanımlanmış toplumsal cinsiyet rolleri bir şekilde gevşer.^[16] Barbara Newmann bunu dört kısma ayırır: (1) cinsiyet kavramını anlamak, (2) cinsiyet rolü standartlarını ve klişeleri öğrenmek, (3) ebeveynlerle özdeşleşmek ve (4) cinsiyet tercihini oluşturmak.^[14]

BM kuruluşlarına göre, kapsamlı cinsellik eğitimiyle ilgili tartışmalar cinsiyet ve cinsiyet kimliği gibi konularda farkındalık yaratıyor.^[17]

Cinsiyet Belirlenmesinde Çevresel Faktörler[değiştir | kaynağı değiştir]

Doğa ve yetiştirme[değiştir | kaynağı değiştir]

Cinsiyet kimliğinin oluşumu tam olarak anlaşılamamış olsa da gelişimini etkileyen birçok faktör öne sürülmüştür. Özellikle, doğuştan gelen (biyolojik) faktörlere karşı sosyalleşme (çevresel faktörler) tarafından belirlendiği ölçüde, psikolojide "doğaya karşı yetiştirme" olarak bilinen devam eden bir tartışmadır. Her iki faktörün de rol oynadığı düşünülmektedir. Cinsiyet kimliğini etkileyen biyolojik faktörler, doğum öncesi ve doğum sonrası hormon seviyelerini içerir.^[18] Genetik yapı aynı zamanda cinsiyet kimliğini de etkilerken,^[19] onu katı bir şekilde belirlemez.^[20]

Cinsiyet kimliğini etkileyebilecek sosyal faktörler, aile, otorite figürleri, kitle iletişim araçları ve bir çocuğun hayatındaki diğer etkili kişiler tarafından aktarılan cinsiyet rollerine ilişkin fikirleri içerir.^[21] Çocuklar, katı cinsiyet rollerine bağlı bireyler tarafından yetiştirildiğinde, aynı şekilde davranmaları ve cinsiyet kimliklerini karşılık gelen basmakalıp cinsiyet kalıplarıyla eşleştirmeleri daha olasıdır.^[22] Dil de bir rol oynar: çocuklar bir dil öğrenirken eril ve dişil özellikleri ayırmayı öğrenirler ve bilinçaltında kendi davranışlarını bu önceden belirlenmiş rollere göre ayarlarlar.^[23] Sosyal öğrenme teorisi, çocukların cinsiyete bağlı davranışları gözlemleyerek ve taklit ederek ve daha sonra bu şekilde davrandıkları için ödüllendirilerek veya cezalandırılarak^[24] ve böylece onları taklit etmeye ve takip etmeye çalışarak çevrelerindeki insanlar tarafından şekillendirilerek cinsiyet kimliklerini geliştirdiğini varsayar.^[25] Büyük ölçekli ikiz çalışmaları, ihmal edilebilir bir role sahip olan paylaşılan çevresel faktörlerden (yani kültürel faktörlerden) ziyade, hem transgender hem de cisgender cinsiyet kimliklerinin gelişiminin, benzersiz çevresel faktörlerin küçük bir potansiyel etkisi ile doğuştan gelen genetik faktörlere bağlı olduğunu göstermektedir.^[26]

John Money, cinsiyet rolü terimini kullanmasına rağmen, cinsiyet kimliğinin ilk araştırmalarında etkili oldu.^[27] Cinsiyetin yalnızca biyoloji tarafından belirlendiği şeklindeki önceki düşünce okuluna karşı çıktı. Bebeklerin boş bir sayfa olarak doğduğunu ve bir ebeveynin bebeklerinin cinsiyetine karar verebileceğini savundu.^[28] Money'e göre, eğer ebeveyn çocuğunu kendinden emin bir şekilde karşı cins olarak yetiştirseydi, çocuk onun o cinsiyetten doğduğuna inanır ve ona göre davranırdı.^{[29][sayfa belirt]} Para, yetiştirmenin doğayı geçersiz kılabileceğine inanıyordu.^[28]

Doğaya karşı yetiştirme tartışmasında iyi bilinen bir örnek, 1965 doğumlu, aksi takdirde "John / Joan" olarak bilinen David Reimer'ın durumudur. Reimer bebekken hatalı bir sünnet geçirdi ve erkek cinsel organını kaybetti. Psikolog John Money, Reimer'in ailesini onu bir kız olarak büyütmeye ikna etti. Reimer bir kız olarak büyüdü, kız kıyafetleri giydi ve etrafı kız oyuncakları ile çevriliydi ama kendini bir kız gibi hissetmiyordu. 13 yaşında intihara teşebbüs ettikten sonra erkek cinsel organıyla doğduğu söylendi. Reimer, Money'i görmeyi bıraktı ve göğüslerini çıkarmak ve cinsel organlarını yeniden yapılandırmak için ameliyat oldu.^[30]

1970'lerin başlarında Money, Reimer'in cinsiyetini kadına yeniden atamasının başarılı olduğunu ve yetiştirme hipotezine yönelik akademik fikir birliğini etkilediğini bildirdi ve sonraki 30 yıl boyunca, interseks bebekleri ve mikropenise sahip erkek bebekleri dişi olarak yeniden atamak standart tıbbi uygulama haline geldi.^[31] Bununla birlikte, 1997'de seksolog Milton Diamond, Reimer'in kadın atamasını reddettiğini ortaya çıkaran ve genel olarak boş sayfa hipotezine ve bebek cinsiyetinin yeniden atanmasına karşı çıkan bir takip yayınladı.^[32]

Diamond, Money'nin teorilerinin uzun süredir rakibiydi. Diamond, hormonların farklı cinsiyetlerin davranışlarında önemli bir rol oynadığını gösteren hamile fareleri içeren araştırmaya katkıda bulunmuştu.^{[29][sayfa belirt]} Laboratuvardaki araştırmacılar hamile fareye testosteron enjekte edecek ve testosteron bebeğin kan dolaşımına girecekti.^[28] Doğan dişilerin erkek cinsel organına benzeyen cinsel organları vardı. Altlıktaki dişiler de erkek fareler gibi davrandılar ve hatta diğer dişi farelere binmeye çalıştılar, bu da biyolojinin hayvan davranışlarında önemli bir rol oynadığını kanıtladı.^{[29][sayfa belirt]}

Reimer davasına yönelik bir eleştiri, Reimer'in sekiz aylıkken penisini kaybetmesi ve on yedi aylıkken cinsiyet değiştirme ameliyatı geçirmesidir, bu da muhtemelen Reimer'in bir çocukken sosyalleşmesinden zaten etkilenmiş olduğu anlamına geliyordu. Bradley ve ark. (1998), penisi kaybolan ve iki ila yedi aylıkken (esas olarak Reimer'den daha erken) cinsiyet değiştirme ameliyatı geçiren, XY kromozomlarına sahip 26 yaşındaki bir kadının zıt durumunu bildirmiştir. Reimer'inkinden daha kız olan ve yetişkinliğe kadar kadın kalan çocukları. Çocukluk arkadaşları kız olmasına rağmen, çocukluk döneminde biraz erkek fatma davrandığını, basmakalıp erkeksi çocukluk oyuncaklarından ve ilgi alanlarından zevk aldığını bildirdi. Biseksüelken, hem erkeklerle hem de kadınlarla ilişkisi olduğu için kadınları cinsel açıdan daha çekici buldu ve fantezilerinde daha çok yer aldı. Çalışma sırasındaki işi, neredeyse yalnızca erkekler tarafından uygulanan mavi yakalı bir meslekti.^[33] Griet Vandermassen, bilimsel literatürde belgelenen sadece iki vaka olduğu için, özellikle iki vakanın farklı sonuçlara ulaştığı göz önüne alındığında, bu durumun onlardan cinsiyet kimliğinin kökenleri hakkında kesin sonuçlar çıkarmayı zorlaştırdığını savunuyor. Bununla birlikte Vandermassen, trans bireylerin, anatomik cinsiyetlerine göre yetiştirilmelerine ve davranışlarının pekiştirilmesine rağmen anatomik cinsiyetleriyle özdeşleşmedikleri için cinsiyet kimliğinin biyolojik olarak kök saldığı fikrini desteklediğini de savunuyor.^[34]

Reiner ve diğerleri tarafından yapılan bir çalışma. kloak ekstrofisi olan ve bu nedenle kız olarak yetiştirilen on dört genetik erkeğe baktı. Altısı cinsiyet kimliğini erkek olarak değiştirdi, beşi kadın olarak kaldı ve üçünün cinsiyet kimliği belirsizdi (ancak ikisi erkek olduğunu beyan etmişti). Tüm denekler, biyolojik erkeklerinkiyle tutarlı orta ila belirgin ilgi ve tutumlara sahipti.^[35] 1970'lerden 2000'lerin başlarına kadar (Reiner ve diğerleri dahil) çeşitli vakalardan elde edilen verileri kullanan başka bir çalışma,^[36] çeşitli gelişimsel bozukluklar (penil agenezi, kloakal ekstrofi veya penil ablasyon) nedeniyle dişi olarak yetiştirilen erkekleri incelemiştir.). Kadın olarak yetiştirilen erkeklerin% 78'inin kadın olarak yaşadığı bulundu.^[37] Kadın olarak yetiştirilenlerin çok azı daha sonra erkeğe geçti. Ancak, erkek olarak yetiştirilen erkeklerin hiçbiri cinsiyet kimliğini değiştirmedi. Hâlâ kadın olarak yaşayanlar, cinsiyet rolü davranışında belirgin bir şekilde erkeksileşme gösterdiler ve kadınlara cinsel çekim duyduklarını bildirecek kadar yaşlı olanlar. Çalışmanın yazarları, bu tür çalışmalarda ciddi bir sorun oluşturan çok sayıda metodolojik uyarı nedeniyle ondan herhangi bir güçlü sonuç çıkarmaya dikkat çekiyor. Rebelo ve ark. kanıtların bütünsel olarak, cinsiyet kimliğinin ne tamamen çocuklukta yetiştirilmeyle ne de tamamen biyolojik faktörlerle belirlendiğini öne sürdüğünü iddia ediyor.^[38]

Biyolojik faktörler[değiştir | kaynağı değiştir]

Genler ve hormonlar da dahil olmak üzere birçok doğum öncesi, biyolojik faktör cinsiyet kimliğini etkileyebilir.^[18][39] Cinsiyet kimliğinin doğum öncesi seks steroidleri tarafından kontrol edildiği öne sürülmüştür, ancak bunu test etmek zordur çünkü hayvanlarda cinsiyet kimliğini incelemenin bir yolu yoktur.^[40] Biyolog Michael J. Ryan'a göre cinsiyet kimliği insanlara özeldir.^[41]

Endocrine Society bir görüş bildirgesinde, "20. yüzyılın sonlarında tıbbi konsensüs, transseksüel ve cinsiyet uyumsuz bireylerin "cinsiyet kimliği bozukluğu" olarak adlandırılan bir akıl sağlığı bozukluğundan muzdarip olduğu yönündeydi. Cinsiyet kimliği şekillendirilebilir ve dış etkilere tabi olarak kabul edildi. Ancak günümüzde bu tutum artık geçerli sayılmamaktadır. Cinsiyet kimliğinin altında yatan kalıcı bir biyolojik unsuru gösteren önemli bilimsel kanıtlar ortaya çıkmıştır. Bireyler yaşamlarındaki diğer faktörler nedeniyle seçimler yapabilirler, ancak bireylerin cinsiyet kimliklerini değiştirmelerine gerçekten neden olan dış güçler yok gibi görünmektedir."^[10]

Bazı araştırmalar, biyolojik değişkenler ile transseksüel veya transseksüel kimlik arasında bir bağlantı olup olmadığını araştırmıştır.^[42][43][44] Birkaç çalışma, transseksüellerde cinsel olarak dimorfik beyin yapılarının, doğum cinsiyetleriyle ilişkilendirilen yapıdan, tercih ettikleri cinsiyetle ilişkilendirilen yapıya doğru kaydığını göstermiştir.^[45][46] Transseksüel kadınların stria terminalisinin veya BSTc'nin (doğum öncesi androjenlerden etkilenen beynin bazal ganglionlarının bir bileşeni) yatak çekirdeğinin merkezi alt bölümünün hacminin kadınlarınkine benzer olduğu ve erkeklerinkinden farklı olduğu ileri sürülmüştür^[47][48] ancak BSTc hacmi ile cinsiyet kimliği arasındaki ilişki hala net değil.^[49] Eşcinsel ve heteroseksüel erkekler ile lezbiyen ve heteroseksüel kadınlar arasında benzer beyin yapısı farklılıkları kaydedilmiştir.^[50][51] Başka bir çalışma, transseksüelliğin genetik bir bileşeni olabileceğini düşündürmektedir. ^{[daha iyi kaynak gerekli]}

Araştırmalar, rahimde cinsiyet organlarının farklılaşmasını destekleyen aynı hormonların ergenliği de ortaya çıkardığını ve cinsiyet kimliğinin gelişimini etkilediğini öne sürüyor. Bir kişide bu erkek veya kadın seks hormonlarının farklı miktarları, doğumda atanan cinsiyet normuyla uyuşmayan davranışlara ve dış cinsel organlara ve kişinin tanımlanmış cinsiyeti gibi davranmasına ve görünmesine neden olabilir.^[52]

Sosyal ve çevresel faktörler[değiştir | kaynağı değiştir]

Sosyal bilimciler, toplumsal cinsiyet kimliklerinin sosyal faktörlerden kaynaklandığını varsayma eğilimindedir.^[53] 1955'te John Money, cinsiyet kimliğinin şekillendirilebilir olduğunu ve bir çocuğun erken çocukluk döneminde erkek mi yoksa kadın olarak mı yetiştirildiğine göre belirlendiğini öne sürdü.^[54][55] Money'nin hipotezi o zamandan beri itibarını yitirdi,^[55][56] ancak akademisyenler toplumsal faktörlerin cinsiyet kimliği oluşumu üzerindeki etkisini incelemeye devam ettiler.^[55] 1960'larda ve 1970'lerde, bir babanın yokluğu, bir annenin bir kız çocuğu istemesi veya ebeveyn güçlendirme kalıpları gibi faktörlerin etki olarak önerildi; ebeveyn psikopatolojisinin kısmen cinsiyet kimliği oluşumunu etkileyebileceğini öne süren daha yeni teoriler, yalnızca minimal ampirik kanıt elde etti,^[55] 2004 tarihli bir makale "doğum sonrası sosyal faktörlerin önemine dair sağlam kanıtların eksik olduğunu" belirtti.^[57] 2008 yılında yapılan bir araştırma, cinsiyet disforik çocukların ebeveynlerinin, annelerde hafif depresyon dışında hiçbir psikopatolojik sorun belirtisi göstermediğini buldu.^[58]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]