Bizsiz Dünya

Bizsiz Dünya
The World Without Us
	Kitabın Türkçe versiyonunun ön kapağı
Yazar	Alan Weisman
Çevirmen	Füsun Doruker
Ülke	ABD
Dil	İngilizce
Yayım	10 Temmuz 2007
Yayımcı	St. Martin's Press; (Türkçe yayım:Altın Kitaplar)
ISBN	978-0-312-34729-1 (özgün); 9789752109186 (Türkçe)

Bizsiz Dünya (The World Without Us), Amerikalı gazeteci Alan Weisman'ın, insanlar aniden yok olduğunda doğal ve yapay çevreye neler olabileceğini konu alan kitabıdır. St. Martin's Thomas Dunne Books tarafından yayımlanan kitap^[1] Weisman'ın Discover dergisinde yazdığı "Earth Without People" adlı makalenin genişletilmiş halidir.^[2] Büyük ölçüde düşünce deneyi şeklide yazılan kitap, şehirlerin ve evlerin nasıl bozulacağı, insan yapıtlarının ne kadar uzun süre dayanabileceği, kalan yaşam formlarının nasıl evrimleşeceği gibi konulara odaklanır. Weisman insanların yaşadığı çevrelerin 500 yıl içinde ormanlaşabeceği, radyoaktif atıkların, plastiklerin, bronz heykellerin ve Mount Rushmore'un Yeryüzü'nde insan varlığının en uzun ömürlü kanıtları olabileceği sonucuna varır.

Daha önceki dört kitabın ve pek çok makalenin yazarı Weisman, akademisyenler, bilim insanları ve otoritelerle görüşmek için dünya turuna çıktı. Doğal çevre etklerini açıklamak ve öngörüleri doğrulayabilmek amacıyla bu görüşmelerden alıntılar yaptı. Kitap çeşitli dillere çevrildi ve Fransa, Almanya, Japonya, Portekiz, İspanya, İtalya, Finlandiya ve Türkiye'de yayımlandı. Birleşik Devletler'de başarılı olan kitap Eylül 2007'de New York Times Best Seller listesinde 6.^[3] ve San Francisco Chronicle'ın listesinde 1. sırada yer aldı.^[4] Bizsiz Dünya ayrıca Time^[5] ve Entertainment Weekly dergilerinin 2007 yılının kurgusal olmayan yazında en iyi on kitap listesinde 1. sırada yer aldı.

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Bizsiz Dünya'dan önce yazar Alan Weisman 1998'de yazdığı Kolombiya'daki bir ekoköy hakkındaki Gaviotas: A Village to Reinvent the World ve 1999'da yazdığı ailesinin Ukrayna'dan ABD'ye göçünü konu alan An Echo In My Blood da dahil toplam dört kitap yazdı. Weisman birçok Amerikan gazetesi ve dergisinde uluslararası gazeteci olarak çalıştı ve yazarlığında Arizona Üniversitesi'nde Gazetecilik ve Latin Amerika İncelemeleri doçentiydi. Üniversitedeki pozisyonu ona sadece bahar döneminde bir sınıfa ders vermesini zorunlu kılıyordu ve yılın geri kalanında gezi yapmak ve araştırma yapmak için serbestti.^[6]

Bizsiz Dünya Weisman'a 2004'te bir Discover editörü olan Josie Glausiusz tarafından önerildi.^[7] Glausiusz, Weisman'ın Harper's Magazine'de yayımladığı Çernobil'in terk edilişten sonraki sekiz yılını konu alan "Journey through a Doomed Land" adlı makalesini okuduktan sonra birkaç yıl düşündü ve ondan bu makale temalı bir çalışma yapmasını istedi.^[7] Weisman'ın Discover makalesi "Earth Without People" derginin Şubat 2005 sayısında yayınlandı ardından The Best American Science Writing 2006 antolojisinde^[8] tekrar basıldı. Makale terkedilmiş Kore Silahsız Bölgesi'nde doğanın nasıl zenginleştiğini ve doğanın New York çevresini nasıl alt edebileceğini tasvir ediyordu.^[2] Paleoekolojistlerle yapılan görüşmelerin kullanıldığı makale megafaunanın geri döneceği ve Białowieża Ormanı gibi orman örtüsünün Avrupa'yı ve Amerika Birleşik Devletleri'nin doğusunu istila edeceği tahmininde bulunur.

Makalenin kitaba genişletilmesi için Weisman'ın ajansı St. Martin's Press'te bir yayımcı ve bir editör buldu. 23 sayfalık bibliyograya içinde Discover'ın "Earth Without People" makalseine ek olarak Weisman'ın Los Angeles Times Magazine için yazdığı iki makale (kalıcı organik kirleticiler konulu "Naked Planet" ve Maya uygarlığı konulu "The Real Indiana Jones") ve Condé Nast Traveler dergisinde yayımlanan bir makale (elmas madenciliği üzerine "Diamond in the Wild") yer alır.^[9] Weisman ek araştırmalar için İngiltere, Kıbrıs, Türkiye, Panama ve Kenya'ya yolculuk yaptı. Kitapta, Kore Silahsız Bölgesi konusunda biyolog E. O. Wilson,^[10] çöplerdeki plastik konusunda arkeolog William Rathje,^[11] Britanya'daki bitki örtüsü konusunda orman botanikçisi Oliver Rackham,^[12] Maya uygarlığının çöküşü konusunda antropolog Arthur Demarest,^[13] evrim konusunda paleobiyolog Douglas Erwin,^[14] transhümanizm konusunda filozof Nick Bostrom gibi, akademisyenlerle yapılan görüşmelerden alıntılar kullanıldı.^[15]

Özet[değiştir | kaynağı değiştir]

Kitap giriş, final, bibliografya ve indeksle birlikte 19 bölümden oluşur. Her bir bölümde plastiklerin, petrol altyapısının, nükleer tesislerin ve sanat eserlerinin potansiyel kaderi gibi yeni bir konuya değinilir. Kitap tahminleri destekleyen açıklamalar ve ispatlarla bir bilim yazarının bakış açısıyla yazılmıştır. Kitapta birleştirici bir hikâye, tek bölümlük kohezif bir bakış açısı ya da tez yoktur.^[16]^[17]

Weisman'ın düşünce deneyi iki temayı takip eder: insanların ortadan kaybolması ile doğanın nasıl bir tepki vereceği, insanların geride nasıl bir miras bırakacağı. İnsanların yokluğunda diğer yaşamların nasıl devam edebileceğini tahmin etmek için Weisman Białowieża Ormanı, Kingman Resifi ve Palmyra Atoll gibi doğal çevrede insan müdahalesinin az olduğu yerlerden raporlar aldı. Yazar biyolog E. O. Wilson ile görüşme yaptı ve Kore Çevre Hareketi Federasyonu'nun üyeleri ile 1953'ten beri çok az insanın girebildiği Kore Silahsız Bölgesi'ne ziyarette bulundu.^[18] Prehistorik bitkilerin ve hayvanların evrimlerini tarif ederek yaşamın nasıl gelişebileceğini kavramaya çalışır, ancak Douglas Erwin'in bu konudaki "şimdiki canlılara bakarak dünyanın beş milyon yıl sonraki halini öngöremeyiz" uyarısına da dikkat çeker.^[19] Birkaç bölüm Weisman'ın hızlıca çoğalacağını öngördüğü megafaunaya ithaf edilmiştir.

Weisman, önceki makaledeki malzemelerle Maya uygarlığının kaderini kullanarak köklü bir toplumun ortadan kaybolması ihtimalini ve doğal çevrenin kanıtları çabucak nasıl gizlediğini tasvir eder.^[20] Bitki örtüsünün insan yapımı altyapı ile nasıl uzlaşabildiğini göstermek için Weisman ormanın uzak tutulabimesi ve barajlarda alüvyon birikmesini önlenmesi için düzenli bakımın gerektiği Panama Kanalı'nın çalışanları ve subilimciler ile görüşme yaptı.^[21] Weisman, terkedilmiş şehirlerin doğaya nasıl yenik düştüklerini göstermek için Çernobil, Ukrayna (1986'da terkedildi) ve Maraş, Kıbrıs (1974'te terkedildi) şehirlerinden raporlar yazdı. Weisman, havanın geri dünüşü olmayan tahribatı ve diğer yaşam formlarının yeni habitatlar yaratması sebebiyle bu şehirlerdeki yapıların ufalandığını gördü. Türkiye'de Weisman, tipik bir az gelişmiş ülke şehri olarak hızla büyüyen İstanbul'daki yapı tekniği ile Kapadokya'daki yeraltı şehirlerini karşılaştırır. İstanbul'daki büyük konut ihtiyacı sebebiyle yapılaşmanın büyük bölümü hızlıca gelişti ve malzemelerin uygunluğu ve depremde ya da diğer büyük doğal afetlerde yıkılabilirliği önemsenmedi.^[22] Buna karşın binlerce yıl önce volkanik tüfün dışında inşa edilen Kapadokya'daki yeraltı şehirleri, gelecek yüzyıllar boyunca da ayakta kalacak gibi görünmektedir.^[23]

Weisman, kentsel alanın nasıl bozulacağını özetlemek için New York'u model olarak kullanır. O atık su kanallarının tıkanacağını, yeraltı sularının metro koridorlarını basacağını ve yolların altında bulunan toprağın aşınıp çökeceğini belirtir. Wildlife Conservation Society^[24] ve New York Botanical Gardens^[25] üyleri ile yaptığı röportajlar ile Weisman yerli bitkilerin döneceğini ve kendilerine yiyecek sağlayan insanların yokluğunda farelerin ve hamamböceklerinin tükeneceğini öngörür.

Wesiman evlerin çatılarındaki sac örtünün etrafından su sızdıracağını ve bu suyun ahşabı aşındırıp çivileri paslandıracağını ve en sonunda da evin çökmesine sebep olacağını belirtir. 500 yılın sonunda ise heer şeyden geriye sadece bulaşık makinesinin alüminyum parçaları, paslanmaz çelik tencereler, plastik araçlar kalacaktır.^[26] İnsan varlığının en uzun süre dayanabilecek kalıntıları ise rodyoaktif malzemeler, seramikler, bronz heykeller ve Mount Rushmore olacaktır.

Yayım[değiştir | kaynağı değiştir]

Kitap ilk olarak ciltli bir şekilde ABD'de St. Martin's Thomas Dunne Books, Birleşik Krallık'ta Virgin Books ve Kanada'da HarperCollins yayınevleri tarafından yayımlandı. Ciltsiz kitap Temmuz 2008'de yayımlandı. Kitap Fransa'da Groupe Flammarion tarafından Homo disparitus adıyla,^[27] Almanya'da Piper tarafından Die Welt ohne uns adıyla,^[28] Portekiz'de Estrela Polar tarafından O Mundo Sem Nós adıyla,^[29] İtalya'da Einaudi tarafından Il mondo senza di noi adıyla,^[30] Polonya'da CKA tarafından Świat bez nas adıyla^[31] ve Japonya'da Hayakawa Publishing tarafından Jinrui ga kieta sekai adıyla yayımlandı.^[32] Kitap anadilindeki ilk baskısının üzerinden bir yıl geçtikten sonra, 2008 yılında Türkiye'de Altın Kitaplar tarafından Füsun Doruker'in çevirisiyle yayımlandı.^[33]

Kitabın kapak tasarımı Pete Garceau tarafından yapıldı. Bir eleştirmen bu tasarım için "potansiyel okurları alarm durumuna getirmemek amacıyla yapılmış şeker kaplı, sevimli bir kalın katman. 'Evet ben çevre ile ilgili bir kitabım ama zararsızım! Hayır gerçekten.'" yorumunu yaptı.^[34] Kitabın Kanada versiyonunun kapak tasarımını Ellen Cipriano yaptı. Bu tasarım Amerika versiyonununki ile benzerdir ancak bunda yatıştırıcı bir çizim yerine, fotoğraf kullanımı tercih edilmiştir. Uluslararası sürümler için kapak tasarımı olarak, doğal çevre ve azalan yapılaşma karşılaştırılması kullanıldı. Adam Grupper'in seslendirdiği kısaltılmamış sesli kitap Macmillan Audio ve BBC Audiobooks tarafından yayımlandı ve ciltli kitap ile eş zamanlı olarak piyasaya sürüldü.^[35]^[36]

Tür[değiştir | kaynağı değiştir]

Bizsiz Dünya kurgusal olmayan bilim kitabı olarak kategorilendirilir ancak bazı yorumcular kitabın spekülatif kurgu olarak tanımlanmasının daha iyi olacağını vurgular.^[37] Bizsiz Dünya çevre ve bilim gazeteciliği temellidir. Diğer çevre kitapları gibi o da insan ırkının gezegendeki etkilerini ele alır.^[38] Weisman'ın düşünce deneyi kuramsal insan sonrası dünyaya odaklanarak insan yargılarını ve eziyetlerini ortadan kaldırır. Türe "dünyanın kendisini ön plana yerleştiren"^[39]^[40] böyle bir yaklaşım yaratıcı ve objektif bulundu.^[16] Gregory Benford'un 1999'da yazdığı Deep Time: How Humanity Communicates Across Millennia adlı kitabı da benzer konulara hitap eder. Bilimkurgu yazarları H.G. Wells (The War of the Worlds, 1898) ve John Wyndham (The Day of the Triffids, 1951) şehirlerin ve diğer insan yapımı yapıların, yaratıcılarının aniden yok olması sonrasındaki kaderlerine temas eden daha evvelki yazarlardır. Berkeley'deki İngilizce profesörü George R. Stewart 1949'da yazdığı Earth Abides adlı kıyamet sonrası bilimkurgu romanında medeniyetin çöküşünü benzer bir şekilde ayrıntılamıştır.

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Weisman, Alan (10 Temmuz 2007). The World Without Us. New York: Thomas Dunne Books/St. Martin's Press. ISBN 0312347294. OCLC 122261590.
^ ^a ^b Weisman, Alan (Şubat 2005). "Earth Without People". Discover Magazine. 26 (2). ss. 60-65. 15 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2007. .
^ "Best Sellers: Hardcover Nonfiction". The New York Times. 9 Eylül 2007. 4 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2007. .
^ "San Francisco Chronicle Best-Sellers: Nonfiction Bay Area". San Francisco Chronicle. 23 Eylül 2007. 11 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2007. .
^ "Poniewozik, James; Top 10 New TV Series; time.com". 13 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2008.
^ Williams, Wilda (15 Mayıs 2007), "The Lonely Planet", Library Journal, Reed Business Information, 132 (9), s. 112, ISSN 0363-0277 .
^ ^a ^b Weisman (2007), 277.
^ Weisman, Alan (Şubat 2005), "Earth Without People", Gawande, Atul; Cohen, Jesse (Ed.), The Best American Science Writing (2006 bas.), New York: Harper Perennial (5 Eylül 2006 tarihinde yayınlandı), ss. 28-36, ISBN 9780060726447 .
^ Weisman (2007), 289–311.
^ Weisman (2007), 129, 189–190.
^ Weisman (2007), 119–120.
^ Weisman (2007), 150–151.
^ Weisman (2007), 224–229.
^ Weisman (2007), 229–232.
^ Weisman (2007), 240–244.
^ ^a ^b Weiler, Derek (12 Ağustos 2007). "And the wild things shall inherit the Earth". Toronto Star. 15 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2007.
^ Appleton, Josie (Temmuz 2007). "Unleashing nature's terror", 3. Spiked (magazine). 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2007. .
^ Weisman (2007), 183–188.
^ Weisman (2007), 232.
^ Weisman (2007), 223–8.
^ Weisman (2007), 173–178.
^ Weisman (2007), 103–105.
^ Weisman (2007), 106–111.
^ Weisman (2007), 22–24.
^ Weisman (2007), 28–32.
^ Weisman (2007), 18.
^ Weisman, Alan (4 Mayıs 2007). Homo disparitus (Fransızca). Paris: Groupe Flammarion. ISBN 9782081204935.
^ Weisman, Alan (Ağustos 2007). Die Welt ohne uns (Almanca). Münih: Piper Verlag GmbH. ISBN 9783492051323.
^ Weisman, Alan (2007). O Mundo Sem Nós (Portekizce). Cruz Quebrada: Estrela Polar. ISBN 8576653028.
^ Weisman, Alan (2008). Il mondo senza di noi (İtalyanca). Torino: Einaudi. ISBN 9788806191375.
^ Weisman, Alan (2007). Świat bez nas (Lehçe). Gliwice: CKA. ISBN 8360206902.
^ Weisman, Alan (2008). Jinrui ga kieta sekai (Japonca). Tokyo: Hayakawa. ISBN 9784152089182.
^ Weisman, Alan (2008). Bizsiz DÜnya. İstanbul: Altın Kitaplar. ISBN 9789752109186.
^ Fwis (21 Ağustos 2007). "Jackets Required: The World Without Us". Publishers Weekly. 24 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2007.
^ "The World Without Us". Macmillan Audio. 2007. 20 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2007.
^ "The World Without Us". BBC Audiobooks America. 2007. 16 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2007.
^ Stott, Philip (2008), Book review: The World Without Us By Alan Weisman (PDF), 1 (2), Electronic Journal of Sustainable Development, ss. 17-18, 10 Kasım 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi, erişim tarihi: 17 Haziran 2008 .
^ Lynas, Mark (27 Eylül 2007), Back to the future, New Statesman, ss. 53-54, 4 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 4 Aralık 2007 .
^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Kamiya isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
^ Heinegg, Peter (15 Eylül 2007), The World Without Us, 197 (16), America, s. 23, ISSN 0002-7049

[1] Weisman, Alan (10 Temmuz 2007). The World Without Us. New York: Thomas Dunne Books/St. Martin's Press. ISBN 0312347294. OCLC 122261590.

[EWP-2] Weisman, Alan (Şubat 2005). "Earth Without People". Discover Magazine. 26 (2). ss. 60-65. 15 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2007. .

[NYTBSsept9-3] "Best Sellers: Hardcover Nonfiction". The New York Times. 9 Eylül 2007. 4 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2007. .

[SFC-4] "San Francisco Chronicle Best-Sellers: Nonfiction Bay Area". San Francisco Chronicle. 23 Eylül 2007. 11 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2007. .

[Time-5] "Poniewozik, James; Top 10 New TV Series; time.com". 13 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2008.

[6] Williams, Wilda (15 Mayıs 2007), "The Lonely Planet", Library Journal, Reed Business Information, 132 (9), s. 112, ISSN 0363-0277 .

[pg277-7] Weisman (2007), 277.

[8] Weisman, Alan (Şubat 2005), "Earth Without People", Gawande, Atul; Cohen, Jesse (Ed.), The Best American Science Writing (2006 bas.), New York: Harper Perennial (5 Eylül 2006 tarihinde yayınlandı), ss. 28-36, ISBN 9780060726447 .

[9] Weisman (2007), 289–311.

[10] Weisman (2007), 129, 189–190.

[11] Weisman (2007), 119–120.

[12] Weisman (2007), 150–151.

[13] Weisman (2007), 224–229.

[14] Weisman (2007), 229–232.

[15] Weisman (2007), 240–244.

[Weiler-16] Weiler, Derek (12 Ağustos 2007). "And the wild things shall inherit the Earth". Toronto Star. 15 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2007.

[Appleton-17] Appleton, Josie (Temmuz 2007). "Unleashing nature's terror", 3. Spiked (magazine). 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2007. .

[18] Weisman (2007), 183–188.

[19] Weisman (2007), 232.

[20] Weisman (2007), 223–8.

[21] Weisman (2007), 173–178.

[22] Weisman (2007), 103–105.

[23] Weisman (2007), 106–111.

[24] Weisman (2007), 22–24.

[25] Weisman (2007), 28–32.

[26] Weisman (2007), 18.

[27] Weisman, Alan (4 Mayıs 2007). Homo disparitus (Fransızca). Paris: Groupe Flammarion. ISBN 9782081204935.

[28] Weisman, Alan (Ağustos 2007). Die Welt ohne uns (Almanca). Münih: Piper Verlag GmbH. ISBN 9783492051323.

[29] Weisman, Alan (2007). O Mundo Sem Nós (Portekizce). Cruz Quebrada: Estrela Polar. ISBN 8576653028.

[30] Weisman, Alan (2008). Il mondo senza di noi (İtalyanca). Torino: Einaudi. ISBN 9788806191375.

[31] Weisman, Alan (2007). Świat bez nas (Lehçe). Gliwice: CKA. ISBN 8360206902.

[32] Weisman, Alan (2008). Jinrui ga kieta sekai (Japonca). Tokyo: Hayakawa. ISBN 9784152089182.

[33] Weisman, Alan (2008). Bizsiz DÜnya. İstanbul: Altın Kitaplar. ISBN 9789752109186.

[34] Fwis (21 Ağustos 2007). "Jackets Required: The World Without Us". Publishers Weekly. 24 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2007.

[35] "The World Without Us". Macmillan Audio. 2007. 20 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2007.

[36] "The World Without Us". BBC Audiobooks America. 2007. 16 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2007.

[Stott-37] Stott, Philip (2008), Book review: The World Without Us By Alan Weisman (PDF), 1 (2), Electronic Journal of Sustainable Development, ss. 17-18, 10 Kasım 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi, erişim tarihi: 17 Haziran 2008 .

[Lynas-38] Lynas, Mark (27 Eylül 2007), Back to the future, New Statesman, ss. 53-54, 4 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 4 Aralık 2007 .

[Kamiya-39] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Kamiya isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

[40] Heinegg, Peter (15 Eylül 2007), The World Without Us, 197 (16), America, s. 23, ISSN 0002-7049

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

Bizsiz Dünya nedir?, Bizsiz Dünya anlamı nedir?, Bizsiz Dünya ne demektir?