Biberiye

Biberiye
Biberiye
Biyolojik sınıflandırma
lem:	Plantae
Şube:	Spermatophyta
Sınıf:	Magnoliopsida
Takım:	Lamiales
Familya:	Lamiaceae
Cins:	Salvia
Tür:	S. rosmarinus
İkili adlandırma
	Salvia rosmarinus Spenn., Handb. Angew. Bot. 2: 447 (1835).

Genellikle biberiye olarak bilinen Salvia rosmarinus; kokulu; yaprak dökmeyen; iğne yapraklı; beyaz, pembe, mor veya mavi çiçekli; Akdeniz bölgesine özgü bir çalıdır.^[1] 2017 yılına kadar Rosmarinus officinalis adıyla biliniyordu. Günümüzde bu ad sinonim olarak kabul edilmektedir.

Birçok tıbbi ve mutfak otunu içeren ballıbabagillerin (Lamiacea) adlı nane familyasının üyesidir. "Rosmarinus" adı Latince "ros marinus" ("deniz çiyi") kelimelerinden türemiştir.^[2]^[3]

Bitkiye bazen "çiçek" anlamında eski Yunanca ἄνθος (anthos) da denir.^[4]

Biberiyenin lifli kök sistemi vardır.^[1]

Kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Yetiştirildikten sonra, yapraklar, dallar ve çiçekli uçlar kullanım için çıkarılır.^[5] Biberiye bahçelerde süs bitkisi olarak kullanılır.

Akdeniz çevresinde yaygın olarak yetişen bitkinin genç sürgünleri baharat olarak kullanılır. Yapraklar, dolma ve kızartma etleri gibi çeşitli yiyecekleri tatlandırmak için kullanılır.^[6]

Çiçekleri haşlanarak uyarıcı bir şurup yapılmasının yanı sıra "biberiye ispirtosu", kolonya vb. yapmaya yarayan değerli bir esans da çıkarılır.

Yapraklarından yağ elde edilir. Biberiye yağı, parfüm yapımında, şampuanlarda ve temizlik ürünlerinde kullanılır.

Yetiştirilmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Çekici ve kuraklığa dayanıklı olduğu için biberiye, bahçelerde süs bitkisi olarak ve özellikle Akdeniz iklimi bölgelerinde xeriscape peyzajı için kullanılır.^[1] Büyümesi kolay ve zararlılara dayanıklı olarak kabul edilir. Biberiye oldukça büyür ve uzun yıllar boyunca çekiciliğini korur, biçimsel şekiller ve alçak çitler halinde budanabilir ve topiary için kullanılmıştır. Saksıda kolayca yetiştirilir. Yer örtüsü kültivarları yoğun ve dayanıklı bir doku ile geniş bir alana yayılmıştır.^[1]

Biberiye açık, güneşli bir konumda iyi drenaj ile tınlı topraklarda yetişir. Su basmasına dayanmaz ve bazı çeşitler dona karşı hassastır. Ortalama verimlilikle nötr ila alkali koşullarda (pH 7–7,8) en iyi şekilde büyür. Mevcut bir bitkiden, alttan birkaç yaprak sıyırarak (yumuşak, filizden) 10-15 cm (4-6 in) uzunluğunda kırpılarak çoğaltılır ve doğrudan toprağa ekilir.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Tercüme-i Havâss-ı Büberiyye Risalesi

Resim galerisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Çiçekleri
Koparılmış dalı
Koparılmış yaprakları
Yaprakları
Baharatı
Saksıda
Çalısı
Anormal boylanmanın insanla karşılaştırması (Kaliforniya): 2.2 m
15 yaşındaki biberiyenin odunsu sapı
Şenlikte
Rosmarinus officinalis - Museum specimen

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c ^d "Rosmarinus officinalis (rosemary)". Centre for Agriculture and Bioscience International. 3 Ocak 2018. 26 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2018.
^ Room, Adrian (1988). A Dictionary of True Etymologies. Taylor & Francis. s. 150. ISBN 978-0-415-03060-1.
^ Wedgwood, Hensleigh (1855). "On False Etymologies". Transactions of the Philological Society (6): 66. 6 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2021.
^ "The month." The Pharmaceutical Journal and Transactions: A Weekly Record of Pharmacy and Allied Sciences. Published by the Pharmaceutical Society of Great Britain. April 1887. 804–804
^ Burlando, Bruno; Verotta, Luisella; Cornara, Laura; Bottini-Massa, Elisa (2010). Herbal Principles in Cosmetics Properties and Mechanisms of Action. Boca Raton, Florida: CRC Press. s. 303. ISBN 978-1-4398-1214-3.
^ "About the Herb Rosemary and Uses". The Spruce Eats (İngilizce). 14 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2021.

İki çenekliler ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[cabi-1] "Rosmarinus officinalis (rosemary)". Centre for Agriculture and Bioscience International. 3 Ocak 2018. 26 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2018.

[2] Room, Adrian (1988). A Dictionary of True Etymologies. Taylor & Francis. s. 150. ISBN 978-0-415-03060-1.

[3] Wedgwood, Hensleigh (1855). "On False Etymologies". Transactions of the Philological Society (6): 66. 6 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2021.

[4] "The month." The Pharmaceutical Journal and Transactions: A Weekly Record of Pharmacy and Allied Sciences. Published by the Pharmaceutical Society of Great Britain. April 1887. 804–804

[Burlando-5] Burlando, Bruno; Verotta, Luisella; Cornara, Laura; Bottini-Massa, Elisa (2010). Herbal Principles in Cosmetics Properties and Mechanisms of Action. Boca Raton, Florida: CRC Press. s. 303. ISBN 978-1-4398-1214-3.

[6] "About the Herb Rosemary and Uses". The Spruce Eats (İngilizce). 14 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Biberiye nedir?, Biberiye anlamı nedir?, Biberiye ne demektir?