Biber
Capsicum annuum
Biyolojik sınıflandırma
lem: Plantae Şube: Spermatophyta Sınıf: Magnoliopsida Takım: Solanales Familya: Solanaceae Cins: Capsicum L.
Türler
Metne bakınız

Capsicum (/ˈkæpsɪkəm/^[1]), ya da biber, patlıcangillerden (Solanaceae) bir cins. Bu cinsin türleri, binlerce yıldır yetiştirildikleri Amerika kıtasına özgüdür. Capsicum dünya çapında yetiştirilmekte ve birçok mutfakta kullanılmaktadır.

Genel[değiştir | kaynağı değiştir]

Biberin anayurdu Amerika kıtasıdır. Tarihte ilk biber yetiştiriciliğinin M.Ö. 7500 yıllarında yapıldığı ve Amerika'da ilk yetiştirilen bitki türleri arasında yer aldığı, biber ekininin Amerika'dan Avrupa'ya buradan ise Çin ve Hindistan'a hızlı bir şekilde yayıldığı bildirilmektedir.^[2] Sivri biber, sulak yerde yetiştiği zaman tatlı olsa da genellikle acıdır.^{[kaynak belirtilmeli]} Taze iken yeşildir. Çok olgunlaşırsa veya güneşte kurutulursa kızarır. Çarliston biber, sivri biberden daha kalın, daha etli ve genellikle tatlıdır. Domates biberi, domatese benzer, yayvan yapılıdır. Rengi kızıldır, acı değildir ama ayrı bölgelerde ona benzeyen acı kırmızı biber de vardır. Dolmalık biberin yeşil ve sarı cinsleri vardır. Dolmalık biber de çok olgunlaşınca ya da güneşte kurutulunca kızarır. Türkiye'de, Avrupa'da Paprika diye anılan cins biber ise taze iken bile kızıldır ve genellikle çok acıdır. Macarların ünlü [gulaş] ve benzeri yemeklerinde kullandıkları biber budur. Bütün biberler kurutulup kızıl bir renk aldıktan sonra toz durumuna getirilir, buna "kızıl biber" adı verilir ve "çok acı", "acı", "az acı" ve "tatlı" olarak ayrı ayrı satılır. Kızıl renkli domates biberinden "biber salçası" yapılır. Biber salçası Anadolu'da çok kullanılmaktadır. Bazı bölgelerde güneşte kızarmış tatlı biberlerden de biber salçası yapılmaktadır.

Yetişme koşulları[değiştir | kaynağı değiştir]

Biber için ideal yetişme koşulları sıcak güneşli bir pozisyon, ideal olarak 21 ila 29 °C (70 ila 84 °F) sıcaklıkta tınlı toprak içerir. Toprağın nemli ancak su ile tıkanmamış olması gerekir.^[3] Aşırı nemli topraklar, fidelerin "nemlenmesine" ve çimlenmenin azalmasına neden olabilir.

Bitkiler 12 °C (54 °F) civarı olan sıcaklıkları tolere edebilir (ancak sevmez) ve soğuğa duyarlıdırlar.^[4][5] Çiçeklenme için fotoperiyot yoktur.^[6] Çiçekler kendi kendine tozlaşabilir. Bununla birlikte, son derece yüksek sıcaklıkta, 33 ila 38 °C (91 ila 100 °F), polen canlılığını kaybeder ve çiçeklerin başarılı bir şekilde tozlaşma olasılığı çok daha düşer.

Türler ve çeşitleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Biber cinsi 20-27 türlerden oluşmaktadır^[7] Evcilleştirilmiş beş türü: C annuum, C baccatum, C chinense, C frutescens ve C pubescens' dir.^[8] Türler arasındaki filogenetik ilişkiler biyocoğrafik, morfolojik,^[9] kemosistematik,^[10] hibridizasyon,^[11] ve genetik veriler kullanılarak araştırılmıştır. Biber meyveleri, türler arasında ve içinde renk, şekil ve boyut bakımından muazzam ölçüde değişiklik gösterebilir ve bu da taksonlar arasındaki ilişkiler konusunda kafa karışıklığına yol açmıştır.^[12] Kemosistematik çalışmalar, çeşitler ve türler arasındaki farkı ayırt etmeye yardımcı oldu. Örneğin, C. baccatum var. baccatum çeşidinin C. baccatum var pendulum ile aynı flavonoidlere sahip olması araştırmacıları iki grubun aynı türe ait olduğuna inanmaya yönlendirdi.

Aynı türün birçok çeşidi, birçok farklı şekilde kullanılabilir; örneğin, C. annuum, hem olgunlaşmamış yeşil durumunda hem de kırmızı, sarı veya turuncu olgun durumunda satılan "dolmalık biber" çeşidini içerir.

Peru' nun kırmızı biber çeşitliliğinin en yüksek olduğu ülke olduğu düşünülmektedir. Çünkü beş evcilleştirilmiş biber çeşidi de diğer ülkelerin aksine pazarlarda yaygın olarak satılmaktadır. Bolivya, en fazla yabani biber çeşidinin tüketildiği ülke olarak kabul edilmektedir.^[13]

Acı biberlerdeki kapsaisin miktarı, çeşitler arasında önemli ölçüde değişir ve Scoville Acılık Ölçeğinde (SHU) ölçülür. SHU'da derecelendirilen dünyanın en acı bilinen biberi, 2.200.000'in üzerinde SHU'a sahip 'Carolina Reaper'dır.

Tür listesi^[14][15][değiştir | kaynağı değiştir]

Önceden bu cinse dahil edilmiş türler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Tubocapsicum anomalum (Franch. & Sav.) Makino (C. anomalum Franch. & Sav.)
• Vassobia fasciculata (Miers) Hunz. (C. grandiflorum Kuntze)
• Witheringia stramoniifolia Kunth (C. stramoniifolium (Kunth) Kuntze)

Genetik[değiştir | kaynağı değiştir]

Çoğu Capsicum türü 2n = 2x = 24'tür. Evcilleştirilmemiş türlerin birkaçı 2n = 2x = 32'dir.^[16] Hepsi diploiddir. Capsicum annuum ve Capsicum chinense genomları 2014 yılında tamamlandı. Capsicum annuum genomu yaklaşık 3.48 Gb'dir ve bu onu insan genomundan daha büyük yapar. Biber genomunun% 75'inden fazlası, genom boyunca geniş bir şekilde dağılmış, çoğunlukla Çingene unsurları olan yer değiştirebilir unsurlardan (Transpozon) oluşur.Transpozonların dağılımı, gen yoğunluğu ile ters orantılıdır. Biberin, Solanaceae familyasındaki iki alakalı tür olan hem domates hem de patatesle yaklaşık olarak aynı sayıdaki 34.903 gene sahip olduğu tahmin edilmektedir.^[17]

Biberde kapsaisin[değiştir | kaynağı değiştir]

Capsicum türlerinin çoğunun meyvesi, alışık olmayan birinin ağzında güçlü bir yanma hissi (keskinlik veya acılık) oluşturabilen lipofilik bir kimyasal olan kapsaisini (metil-n-vanilil nonenamid) içerir. Çoğu memeli bunu nahoş bulurken kuşlar etkilenmez. Kapsaisin salgısı meyveyi böcekler ve memeliler tarafından tüketilmekten korurken, parlak renkler tohumları dağıtacak kuşları çeker.^[18][19][20]

Kapsaisin, plasental dokuda (tohumları tutan), iç zarlarda büyük miktarlarda ve daha az ölçüde, bu cinsteki bitkilerin meyvelerinin diğer etli kısımlarında bulunur. Tohumların kendileri herhangi bir kapsaisin üretmez, ancak en yüksek kapsaisin konsantrasyonu tohumların etrafındaki beyaz özde bulunabilir.^[21] Keskin (acı) bir biberdeki kapsaisinin çoğu, tohumların tutunduğu meyvenin odacıklarını veya loküllerini bölen iç kaburgaların (septa) epidermisi üzerinde kabarcıklar halinde yoğunlaşır.^[22] C. chinense meyvelerinde kapsaisin üretimi üzerine yapılan bir araştırma, kapsaisinoidlerin yalnızca keskin meyvelerin interloküler septasının epidermal hücrelerinde üretildiğini, kabarcık oluşumunun yalnızca kapsaisinoid birikiminin bir sonucu olarak gerçekleştiğini gösterdi.^[23]

Meyvede bulunan kapsaisin miktarı oldukça değişkendir ve genetiğe ve çevreye bağlıdır ve neredeyse tüm Capsicum türlerine farklı miktarlarda algılanan acılık verir. Kapsaisin içermeyen en çok bilinen Capsicum, Scoville ölçeğinde sıfır değerine sahip olan, bir Capsicum annuum çeşidi olan dolmalık biberdir.^[24] Dolmalık biberlerdeki kapsaisin eksikliği, kapsaisini (ve dolayısı ile acı tadı) ortadan kaldıran resesif bir genden kaynaklanır.^[25] Tür içindeki kapsaisin olmayan başka biber çeşitleri de vardır; Dev Marconi,^[26] Nefis Tatlılar,^[27] Jimmy Nardello,^[28] ve İtalyan Kızartmalık biberler.^[29]

Acı biber, Kızılderili tıbbında büyük önem taşır ve kapsaisin, modern tıpta temel olarak topikal ilaçlarda dolaşım uyarıcı ve analjezik olarak kullanılır. Daha yakın zamanlarda, genellikle biber gazı olarak bilinen kapsaisin aerosol özütü, kolluk kuvvetleri tarafından bir kişiyi etkisiz hale getirmenin ölümcül olmayan bir yolu olarak veya kişisel savunma amaçlı kullanıldı. Bitkisel yağlarda veya bahçecilik ürünü olarak biber, bahçecilikte doğal bir böcek ilacı olarak kullanılabilir.^[30]

Karabiber benzer bir yanma hissine neden olsa da, karabiberin sebebiyet verdiği yanma hissi farklı bir madde olan piperinden kaynaklanır .

Türkiye'de çeşitleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Arslanlar biberi 18.08.2022 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve İzmir için coğrafi işaret almıştır.^[31]
• Cemele biberi 24.11.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Kırşehir için coğrafi işaret almıştır.^[32]
• Emcelli biberi 14.02.2023 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Manisa için coğrafi işaret almıştır.^[33]
• Kale biberi 11.02.2010 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Denizli için coğrafi işaret almıştır.^[34]
• Samandağ biberi 13.09.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Hatay için coğrafi işaret almıştır.^[35]
• Yenice kırmızı biberi 10.03.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Çanakkale için coğrafi işaret almıştır.^[36]
• Yenişehir biberi 10.03.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Bursa için coğrafi işaret almıştır.^[37]
• Çermik biberi 12.04.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Diyarbakır için coğrafi işaret almıştır.^[38]
• İslahiye biberi 05.01.2022 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Gaziantep için coğrafi işaret almıştır.^[39]

Yaygın biber çeşitlerinin resimleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• 
  C. annuum çeşitleri
• 
  Çeşitli renkte biberler
• 
  Peperoncini (C. annuum)
• 
  Kebap restoranında Peperoncini
• 
  Cayanne biberi (C. annuum)
• 
  Turuncu biberin kompakt bitkisi
• 
  Habanero biberi (C. chinense Jacquin) - çiçek ve meyveli bitki
• 
  Karayip pazarında C. chinense
• 
  C. chinense
• 
  Tay biberleri (C. annuum)
• 
  Bangalore pazarında taze Hint yeşil biberleri
• 
  Piri piri (C. frutescens 'Afrika Şeytanı')
• 
  Naga jolokia (bhut jolokia) (C. chinense x C. frutescens)
• 
  C. annuum çiçeği
• 
  C. annum çiçeği (yakın çekim)
• 
  Yeşil, sarı ve kırmızı biber
• 
  bangi biberi çiçeği, Malezya
• 
  Malezya'da küçük ama çok acı bir biber
• 
  Kurutulmuş ve gevrek kırmızı biber, Basilicata'da
• 
  Biber, Bangladeş
• 
  Bangladeş'te Naga Morich

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Capsicum pepper factsheet 29 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. from Purdue Guide to Medicinal and Aromatic Plants
• Capsicums: Innovative Uses of an Ancient Crop7 Kasım 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. History, Botany, Breeding, and Pungency. Purdue University, Indiana, U.S.A.
• Solanacaea. International Board for Plant Genetic Resources, Rome, Italy. 1985. 27 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2007. 
• Capsicum and Chillies: Commercial Cultivation DPI&F Queensland, Australia.