Belarus devlet sembolleri (Belarusça: Государственная символика Республики Беларусь), Belarus Anayasası tarafından belirlenmiş Belarus'u temsil eden devlet sembolleridir. Bu semboller Belarus arması, Belarus bayrağı ve Belarus marşıdır.

Arma; altın sarısı renkli güneş ışınlarının üzerine yerleştirilmiş yeşil renkli Belarus haritası, haritanın altında yer alan güneşin Avrasya topraklarının gösterildiği dünya haritasıyla kapatılmış tasarımı ile sağ ve sol taraflarda kırmızı ve yeşil renkte kurdelenin sarılı olduğu buğday başağı figürlerinden oluşur. Soldaki başaklarda yonca, sağdakilerde ise ise keten resmedilmiştir. Üstte tam ortada kızıl yıldız sembolü, altta ise Beyaz Rusça "Рэспублiка Беларусь" (Türkçe: Belarus Cumhuriyeti) yazısı bulunur. Bayrak; yüksekliğinin üçte ikisini kapsayan kırmızı bir üst şerit ve üçte birini kaplayan yeşil bir alt şeritten oluşan dikdörtgen bir tasarıma sahiptir. Bayrak uzunluğunun dokuzda birini kaplayan dikey beyaz-kırmızı geleneksel Belarus süsleme deseni bayrak direğine yerleştirilir. Marş ise; müziği Nestser Sakalouski tarafından bestelenen, sözleri ise Uladzimir Karızna ve Mihas Klimkoviç tarafından yazılan eserdir.

Söz konusu sembollerin tamamı Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti döneminde kullanılan sembollerin güncellenmiş versiyonlarıdır. Arma ve bayrak 1995 referandumu sonrası kabul edilerek yürürlüğe girmiştir. Marş ise 2002'ye kadar aynı beste ile sözsüz şekilde kullanılmaya devam etmiş, 2002'de günümüz versiyonu kabul edilerek resmî olarak kullanılmaya başlanmıştır.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra bağımsızlığını ilan eden Belarus hükûmeti, Sovyet dönemindeki sembollerin yerine yeni devlet sembolleri olarak Beyaz-kırmızı-beyaz bayrak ve Pahonya'yı yürürlüğe koydu.^[1][2] 1995 Belarus referandumu sonrası bu semboller değiştirildi. Bağımsızlık sonrası değişmeyen tek sembol Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Devlet Marşı'nın bestesiydi. Marşın resmî kullanımındaki tek değişiklik, Sovyet dönemindeki sözlerin yürürlükten kaldırılarak sözsüz bir şekilde Sakalouski'nin bestesinin kullanılması oldu. Marşın sözleri ve bestesi ile ilgili olan 350 numaralı Devlet Başkanlığı Kararnamesi, 18 Temmuz 2002'de yürürlüğe girdi.^[3] Bütün yeni sembollerin kullanım biçimleri, protokolü, uyulması gereken görgü kuralları ve tanımlamaları 5 Temmuz 2004 tarih ve 301, 302 ve 303 sayılı yasalar ile düzenlenerek kanun hükümlerine bağlandı.^[4][5]

Hukuki düzenlemeler[değiştir | kaynağı değiştir]

1994'te kabul edilen Belarus Anayasası'nın 19. madde devletin resmî sembollerini konu alır. İlgili maddede "Egemen bir devlet olarak Belarus Cumhuriyeti'nin sembolleri ulusal bayrak, ulusal arma ve ulusal marş olacaktır." ifadesi yazılıdır.^[4] Her sembol kendi kanunlarıyla özel olarak tanımlıdır. Devlet sembollerinin kullanıma dair esaslar her sembolün ilgili kanun maddesinde yer alır.^[5][6]

Armanın kullanımına dair kanun maddesinde "Belarus Cumhuriyeti'nin ulusal arması; çok renkli, iki renkli ve tek renkli (altın sarısı dahil) bir grafik şeklinde veya üç boyutlu versiyonda çoğaltılabilir. Beyaz Rusya armasının çok renkli, iki renkli ve tek renkli (altın dahil) görüntüsünün grafik veya hacimsel bir versiyona yerleştirilmesi Belarus Cumhuriyeti yasal mevzuatı ile belirlenir." ifadesi bulunur. Maddenin devamında armanın kullanılacağı yerler ve kullanımının yasaklandığı durumlar ifade edilir.^[5][6]

Bayrağın kullanımıyla ilgili kanun maddesinde bayrağın nerelerde asılmasını zorunlu olduğu ifade edilir. Maddede bayrak direği ucunda beş köşeli yıldızın olması gerektiği vurgulanır. Bayrağın anma törenleri, aile toplantıları gibi özel günlerde, ayrıca kamu kuruluşları, şirketler ve sivil toplum kuruluşu gibi çeşitli kuruluşlar tarafından da kullanılabileceği belirtilir. Ayrıca bayrağın vatandaşlar tarafından gerekli saygıyı sağlamak koşuluyla bayrak direği kullanmadan doğum, aile toplantıları gibi etkinliklerde de kullanılabileceği yazılıdır.^[5][6]

Marşın kullanımının belirlendiği maddede ise "Belarus Cumhuriyeti ulusal marşı orkestra, koro, orkestra koro veya diğer vokal, enstrümantal veya vokal-enstrümantal versiyonlarda gerçekleştirilebilir. Bu durumda ses ve videonun yanı sıra televizyon ve radyo yayıncılığı araçları da kullanılabilir. Vokal ve vokal-enstrümantal performansla Belarus Cumhuriyeti Devlet Marşı'nın tamamı okunur ve enstrümantal performansıyla kısmi performansa izin verilir." ifadesi yazılıdır. Maddede marşın Belarus bayrağı eşlik edilerek okunduğu durumlarda kural olarak bayrağa karşı yüzün dönük olması gerektiği vurgulanır. Ayrıca Belarus toprakları dışındaki devletlere ait topraklarda marşın resmî okunuşu Belarus Dışişleri Bakanlığı tarafından belirlenen kurallara, ev sahibi devletin yasalarına, kurallarına ve adetlerine göre yürütüleceği belirtilir.^[5][6] Marşın tam zamanlı yayın yapan devlet radyo ve televizyonları tarafından saat 06.00'da ve gece yarısında çalınması yasal bir zorunluluktur. İlgili kanun maddesinde marşın çalındığı esnada ayakta durulması, erkeklerin şapkalarını çıkarması ve askerî veya diğer üniformalı personelin mevzuata göre giyinik olması gerektiği yazılıdır.^[5]

Devlet sembollerinin yasada belirtilenlerin dışında kullanılması veya saygısızca davranılmasına dair cezalandırma esasları Belarus Ceza Kanunu'nun 370. maddesinde belirlenmiştir. Yasaya göre sembollere alenen saygısızlık yapanlara zorunlu kamu hizmeti, para cezası veya üç aydan bir yıla kadar hapis cezası gibi yaptırımlar uygulanır.^[7]

Millî arma[değiştir | kaynağı değiştir]

Bağımsızlık sonrası 1995'teki referanduma kadar Belarus Halk Cumhuriyeti döneminde kullanılan Pahonya ulusal arma olarak kullanıldı. Pahonya tasarımında kırmızı bir zemin üzerine gümüş renkli ata binmiş beyaz bir şövalye resmedilmişti. Şövalyenin kalkanında altın sarısı renginde Azize Yefrosinya haçı görülmekteydi.^[8]

Günümüzde yürürlükte olan i ilk versiyonu 1995 referandumu sonrası %75,1 (3.622.851 kişi) oranla sunulan destek ile birlikte yürürlüğe girdi. Ardından 2012 yılında renklerinde değişikliğe gidilerek günümüzdeki versiyonu kullanılmaya başlandı.^[9] Armada, Belarus bayrağının renkleri olan kırmızı-yeşil kurdele, buğday başakları ve kızıl yıldız bulunur. Kurdelenin alt bölümünde Beyaz Rusça "Рэспублiка Беларусь" (Türkçe: Belarus Cumhuriyeti) yazar. Bu yazının üstünde bir dünya figürü, onun üstünde güneş resmi, güneşin üzerinde ise yeşil renkli Belarus haritası yer alır. Sol buğday başaklarında yonca, sağdakilerinde ise keten vardır. Bu arma İvan Dubasov'un 1950 yılında tasarladığı Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti armasının bir varyasyonudur.^[10] Sovyet dönemindeki armada farklı olarak ülkenin haritasının yerinde komünizmin sembolü orak ve çekiç bulunmaktaydı, sağ ve sol kurdelede Rusça ve Beyaz Rusça olarak "Dünya işçileri, birleşin!" sözü yazılıydı ve kurdele işçi sınıfının rengini temsilen tamamen kızıldı.^[11] Bununla birlikte Sovyet dönemi armasındaki kızıl yıldız, buğday başakları ve dünya küresi günümüz armasında kullanılmaya devam etti.^[12][13]

Millî bayrak[değiştir | kaynağı değiştir]

1995 referandumunda kabul edilen iki simgeden biri olan ulusal bayrak 7 Haziran 1995'ten beri resmî olarak kullanılmaktadır. Bayrağın ana unsurları kırmızı-yeşil renk ve göndere çekilme yerindeki beyaz-kırmızı süsleme desenidir. Belarus kültürü kırmızı renk devrim için dökülen kanı, beyaz renk misafirperverliği, özgürlüğü ve ülkenin adı olan "Belarus" ismini; yeşil renk umudu, baharı, ormanı ve yeniden doğuşu; süsleme desenindeki tasarım ise manevi zenginliği ve birliği sembolize eder.^[14][15] Süsleme deseninin içerdiği her tasarımın ayrı bir anlamı vardır; merkezinde eşkenar dörtgen yükselen güneşi, içinde aralarında dört nokta bulunan iki çapraz çizginin bulunduğu alan mutluluğu, sağ ve solundaki figürler zenginliği, uçlarındaki eşkenar dörtgenler yaşamın devamını ve yiyecekleri, eşkenar dörtgenler arasında tire (-) işaretleri bir kişinin istediği her şeyin gerçekleşme arzusunu gösteren "adak işaretlerini" temsil eder.^[14][16]

Süsleme deseni Belarus'ta geleneksel olarak gündelik kıyafetlerde, geleneksel ruşniklerde, dinî faaliyetlerde, cenaze törenlerinde veya konuklara ikram olarak ekmek ve tuz sunulan kapların kumaşlarında kullanılmaktadır.^[17][18] Bu bayrak 1951 yılında yürürlüğe giren Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti bayrağının bayrağının bir modifikasyonudur.^[19] Sovyet versiyonunda da günümüzdeki renkler kullanılmıştır, farklı olarak Sovyet döneminde kullanılan ve kırmızı zemin üzerine beyaz süsleme deseni tam tersi olacak şekilde beyaz zemin üzerine kırmızı renkteki desen olarak değiştirildi. Bunun nedeni yeni desenin beyaz tabana uygulanan geleneksel Beyaz Rusları süsleme sanatı ile daha uyumlu olacağı fikridir.^[14] Ayrıca Sovyet dönemi bayrağında olan üst köşedeki kızıl yıldız ile birlikte orak ve çekiç sembolleri kaldırıldı.^[19]

Değiştirilmesine rağmen eski ulusal bayrak olan Beyaz-kırmızı-beyaz bayrak, Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko'ya muhalefet eden gruplar tarafından kullanılmaya devam etmektedir.^[20][21]

Millî marş[değiştir | kaynağı değiştir]

	Mı, Byelarusı Koro versiyonu
Dinlerken sorun mu yaşıyorsunuz? Medya yardımı alın.

Nestser Sakalouski tarafından 1955'te Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Devlet Marşı için hazırlanan bestenin kullanımına bağımsızlık sonrası da devam edilmiştir. Marş ile ilgili toplanan devlet komisyonu, kararını 12 Haziran 2002'de Sakalouski'nin bestesi ile birlikte Klimkoviç ve Karızna'nın güftesini Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko'nun onayına sundu. Karar, 118 binden fazla kişinin katıldığı interaktif bir ankette söz konusu esere 50.271 kişinin verdiği oya binaen ortaya çıkan tabloya dayandırıldı.^[22] Sözleri Uladzimir Karızna ve Mihas Klimkoviç tarafından yazılan marşı Sakalouski'nin bestesiyle birlikte 2 Temmuz 2002'de yayınlanan Devlet Başkanlığı kararnamesiyle resmî olarak kabul edildi. Yeni marşın sözlerinde Sovyet dönemi marşındaki Vladimir Lenin'e, Sovyetler Birliği'ne ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi'ne yapılan atıflar kaldırıldı, "Sovyet halklarının kardeşliği" teması yerine genel olarak "halkların dostluğu" teması işlendi.^[5][23][24] Bununla birlikte "Biricik anavatanımız Beyaz Rusya, sen çok yaşa!" ifadesi yer aldı.^[25]

Resmî olmayan semboller[değiştir | kaynağı değiştir]

Arma, bayrak ve marş dışında, Belarus'un resmî kullanımda olmayan birkaç sembolü vardır. Nazi Almanyası'nın Belarus'u işgali sırasında kaybolan, 12. yüzyıldan kalma Azize Yefrosinya haçı Belarus'ta manevi bir sembol olarak görülür.^[26] Avrupa bizonu, Belarus ile Białowieża Ormanı'nın bir sembolü olarak kabul edilir.^[27] Belarus, çoğunluğu Białowieża Ormanı'nda yaşayan dünyanın en kalabalık bizon nüfusuna sahip ülkedir.^[28] Ayrıca Brest Voblastı'nın armasında da yer alır.^[29] Leylek ve mavi kantaron da diğer ulusal sembollerdendir.^[30][31] Mavi kantaron Belarus resmî İnternet sitesinin logosunda yer alır.^[32] Belarus Dışişleri Bakanı Vladimir Makei, geleneksel kıyafet olan vışıvanka'nın Belarus için ulusal bir sembol olduğunu söyledi.^[33] Bununla birlikte 19. yüzyılda yaygınlaşmaya başlayan patates, Belarus mutfağının temeli kabul edilir.^[34][35]

• 

  Azize Yefrosinya haçı

• 

  Minsk'te hayvanat bahçesinde bulunan bir Avrupa bizonu

• 

  Beyaz bir leylek

• 

  Mavi kantaron

• 

  Vışıvanka giyen Belarus betimleyen Sovyet posta pulu

• 

  Beyaz Rusların geleneksek patates yemeklerinden babka

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]