Bandoneon

Bandoneon, tahminen 1845 yılında icat edilen ve Almanya kökenli tuşlu ve körüklü koncertinas isimli enstrümanlar ailesinin bir üyesidir. Koncertinas –İngiliz Adaları’nda kullanılanlardan farklı olarak- her iki tarafında 14 tuşu olan küçük kare bir enstrümandır. Tahminen 1856 yılında tuş sayısı 70’ten fazlaya çıkarılmış ve bu enstrümana Krefeld, kuzey Almanya’da bir müzik dükkânı sahibi Heinrich Band anısına ticari isim olarak ‘Bandoneon’ adı verilmiştir.

Bandoneon Almanya’da çeşitli boyutlar sistemlerde geliştirildi. Pek çok modelden biri olan ‘Reinlander’ -Rein bölgesinden- 19.yy’ın sonunda ‘Chemnitzer’ modelinin -Chemnitz şehrinden- Polonyalı ve Çek göçmenler tarafından ABD götürülmesi gibi Arjantin’e ulaştı. Almanya kuzey ve güney Amerika’ya o yıllarda çokça müzik enstrümanı satmıştır, örn. Blues müziğinde kullanılan armonika, Cajun müziğinde kullanılan melodeon kuzeydoğu Brezilya ve Kolombiya’ya her tip akordeon olmak üzere.

Tango ve bandoneon[değiştir | kaynağı değiştir]

Bandoneon Buenos Aires’e çok çabuk uyum sağladı ve Tango’nun sembolü oldu. Hiçbir zaman BsAs’de üretilmedi. 1911’den savaş sonrası birkaç yıla kadar çoğu bandoneon Alman Alfred Arnold tarafından yapılmıştır. Bandoneon dünyasında AA (Double A - Dople A) olarak anılan Arjantin bandoneonu 71 tuşlu ve 2 sesli bir enstrümandır. Her tuş körüğün açılma veya kapanma pozisyonuna göre farklı nota çalar (bisonorik^[1]^[2]). Dünyada ve özellikle Arjantinde kabul gören bisonorik sistemdir. Sağ elde tiz sesler ve sol elde de bas seslerin bulunduğu bandoneon, açarken ve kaparken aynı tuşlardan farklı sesler çıkardığı için aslen 4 farklı klavyeye sahiptir. Bu yüzden dünyanın en zor enstrumanları arasında gösterilmektedir.

1925 yılı civarında Paris’te yaşayan akordeonist ve tamircisi İtalyan Charles Peguri her tuşun her iki durumda da aynı sesi verdiği yeni bir klavye tasarladı (unisonorik^[2]) ve Fransa’da Tango müziği için yaygın kulanım alanı buldu.

Günümüzde de özellikle Almanya'da olmak üzere yeni bandoneonlar üretilmesine karşın dünyada hala eski bandoneonların kullanılması tercih edilmektedir. Özellikle Alfred Arnold tarafından üretilen eski bandoneonların sesi ve tınısı yeni bandoneonlarda alınamamaktadır.

En sık sorulan sorular arasında "Premier" bandoneonların "Alfred Arnold" bandoneonlardan farkının ne olduğu gelmektedir. İkisi de aslen Alfred Arnold fabrikasında üretilen ve aynı tip bandoneondur. Farklı ülkelere satmak için ticari olarak Premier ismi tercih edilmiştir.

Bandoneon aslen dini törenlerde kullanılmak üzere yapılmış ve kilise orgunun taşınabilir alternatifi olarak düşünülmüştür. Arjantin'e getirildikten sonra adı Tango ile anılmaya başlamıştır. Günümüzde bandoneon sesini klasik müzik, tango, caz, pop ve Elektronik Tango gibi alternatif müziklerde de duymaktayız.

En ünlü Bandoneon virtüözü olarak kabul edilen kişi Arjantin doğumlu Nuevo Tango (Yeni Tango) bestecisi Astor Piazzolla'dır.