Büyük Yapay Nehir

Büyük Yapay Nehir (İngilizce: Great Man-Made River, Arapça: النهر الصناعي العظيم) Projesi, Muammer Kaddafi döneminde Libya'daki Sahra Çölü'ne Nubian kumtaşı fosil akifer bölgesinden su tedariki yapan bir boru ağları projesidir. Dünyanın en büyük sulama projesidir.^[1]

Projenin web sitesine göre, dünyadaki en büyük boru ağları (2820 km) ^[2] ve su taşımak üzere tasarlanmış yoludur. 1300'den fazla kuyu içermektedir, birçoğu 500 m'den daha derindir ve Trablus, Bingazi, Sirte şehirleri ve başka yerlere günlük 6,500,000 m³ tatlı su tedariki yapıyor. Son Libya lideri Muammer Kaddafi tarafından "Dünya'nın Sekizinci Harikası"^[3] olarak tanımlamıştır.

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

1953'te, Libya'nın güneyinde petrol bulmak için yapılan çalışmalar, büyük miktarlarda tatlı yeraltı suyu bulunmasına olanak verdi. Büyük İnsan-Yapımı Nehir Projesi 1960'ların sonlarında akla geldi ve proje üzerinde çalışmalar 1984'te başladı. Projenin inşaatı beş faza bölündü. İlk faz 85 milyon m³ hafriyata ihtiyaç duydu ve 28 Ağustos 1991'de resmi açılışla başlatıldı. İkinci faz 1 Eylül 1996'da resmi açılışla başlatıldı.

Proje Büyük İnsan-Yapımı Nehir Projesi Otoritesi tarafından üstlenildi ve Kaddafi Hükûmet'i tarafından finanse edildi. Brown & Root ve Price Brothers orijinal dizaynın sorumlusuydu, ana müteahhit ilk faz için Dong Ah Konsorsiyumu'dur. Bugünkü ana müteahhit Al Nahr Company Ltd.'dir. Bu şirket İngiltere ve Galler'de yabancı bir şirket olarak 31 Temmuz 2003'e kadar tescil edilmiştir.

Dünya çapındaki birçok ülkeden (İtalya, İspanya, Almanya, Japonya gibi ) ithal ürünler, deniz tarafından varılan projenin inşaat alanına Brega (Sidra Körfezi) giriş limanı kanalıyla sevk edildi.

Projenin toplam maliyeti US$25 milyar^[4] olarak belirlendi. Libya büyük ülkelerin finansal desteği ya da Dünya Bankasından kredi alınmaksızın tamamlanacağını ileri sürdü. 1990'dan beri UNESCO projede bulunan mühendis ve teknisyenlere eğitim sağlıyor.

Suyun tedarik edildiği fosil akifer Nubian Kumtaşı fosil akifer sistemidir. Son buz çağı boyunca birikmiş ve bugün kendini tazelemiyordur. Eğer 2007'de telafi hızı arttırılmasaydı, su bin yıl daha dayanabilirdi.^[5]^[6] Bağımsız tahminler gösteriyor ki, akifer suyu 60 ila 100 yıl arasında tüketilebilirdi.^[7] Analistler diyor ki $25 milyar değerindeki yeraltı suyu çıkarımı sistemi 10 kat daha ucuzdur deniz suyunu tuzdan arıtmaktan.^[8] Proje bu maliyeti ile dünyadaki en büyük inşaat yatırımları içinde 10. sıradadır.^[9]

2011 Libya sivil savaşı devam ederken 22 Temmuz'da, projenin boru hazırlayan iki tesisinden biri, Brega tesisi, bir NATO hava saldırısı tarafından vuruldu.^[10] 26 Temmuz'daki bir basın toplantısında, NATO'nun açıklamasına göre roketler tesis alanına belirli bir mesafe yakınlıktan ateşlendiğiydi ve bu askeri mühimmat, çoklu namlulu roket-atarlar dahil, orada depolanmıştı, istihbarat bulgularına göre, BM-21 MRL'de bir fotoğrafı örnek olarak sunarak.^[11]

Projenin Al Khufra - Tazerbo hattı Tekfen İnşaat ve Tesisat A.Ş. tarafından yapılmaktadır.^[12] Bu proje Türk müteahhitler tarafından Libya'da yapılan en büyük projelerden biridir.

Tarih Çizelgesi[değiştir | kaynağı değiştir]

3 Ekim 1983: Genel Halk Kongresi ana kararının taslağını hazırlamak için olağanüstü bir toplantı düzenledi. Bu kongre sonucu projenin yapılmasına ve idare edilmesine karar verildi.
28 Ağustos 1984: Büyük İnsan-Yapımı Nehir Projesi inşaatının başlaması için Muammer Kaddafi Sarir bölgesinde temel attı.
28 Ağustos 1986: Muammer Kaddafi, ön-germeli çelik tellerden yapılmış dünyanın en büyük boruları kabul edilen, ön-germeli beton silindir boruların üretimi için Brega tesisinin resmi açılışını yaptı. (Çelik tellerin çoğu İtalya'da Redaelli Tecna S.p.A. merkez ofisi Milan'da olan ve fabrikası Napoli'de olan şirket tarafından yapıldı ) Sarir boru üretim tesisi bu tarihte çoktan resmi olarak açılmıştı.
26 Ağustos 1989: Muammer Kaddafi, Büyük İnsan-Yapımı Nehir Projesinin ikinci fazı için temel attı.

İlk Su Alımı[değiştir | kaynağı değiştir]

11 Eylül 1989: Ajdabiya rezervuarına.
28 Eylül 1989: Büyük Ömer Muhtar rezervuarına.
4 Eylül 1991: Ghardabiya rezervuarına.
28 Ağustos 1996: Tripoli'ye.
28 Eylül 2007: Gharyan'a.

Büyük İnsan-Yapımı Nehir resimleri
GMMR

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kehriz

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Guinness World Records 2008 Book 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. ISBN 978-1-904994-18-3
^ Keys, D., 2011, Libya Tale of Two Fundamentally Different Cities, BBC Knowledge Asia Edition, Vol.3 Issue 7
^ "Water-Technology". 16 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2013.
^ Scholl, Adam. "Map Room: Hidden Waters". World Policy Journal. 3 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2012.
^ Article from Saudi Aramco 5 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. January/February 2007
^ "UN Environment Program". 19 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2013.
^ "Libya's Qaddafi taps 'fossil water' to irrigate desert farms - CSMonitor.com". 23 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2013.
^ "Colonel Qaddafi and the Great Man-made River – Water Matters - State of the Planet". 6 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2013.
^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2013.
^ Missy Ryan, Giles Elgoodl, Tim Pearce (22 Temmuz 2013). "Libya says six killed in airstrike near Brega". Reuters. 17 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2013.
^ "NATO bombs the Great Man-Made River". Human Rights Investigations Blog. 27 Temmuz 2013. 7 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2013.
^ [1]^{[ölü/kırık bağlantı]}

Ek kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

BBC News: Libya's thirst for 'fossil water'26 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (article contains map of pipe network)
Project article at Encyclopædia Britannica 1 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
TEKFEN İNŞAAT official article

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

GMRA Project Official Website 22 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Nubian Sandstone Aquifer System Project4 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Joint project of IAEA UNDP and GEF about the Great Manmade River logistics.
Great Man-Made River International Water Prize 12 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Great Man-Made River website at AlGaddaf.org

[1] Guinness World Records 2008 Book 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. ISBN 978-1-904994-18-3

[2] Keys, D., 2011, Libya Tale of Two Fundamentally Different Cities, BBC Knowledge Asia Edition, Vol.3 Issue 7

[3] "Water-Technology". 16 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2013.

[Scholl-4] Scholl, Adam. "Map Room: Hidden Waters". World Policy Journal. 3 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2012.

[5] Article from Saudi Aramco 5 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. January/February 2007

[6] "UN Environment Program". 19 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2013.

[7] "Libya's Qaddafi taps 'fossil water' to irrigate desert farms - CSMonitor.com". 23 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2013.

[8] "Colonel Qaddafi and the Great Man-made River – Water Matters - State of the Planet". 6 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2013.

[9] "Arşivlenmiş kopya". 24 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2013.

[10] Missy Ryan, Giles Elgoodl, Tim Pearce (22 Temmuz 2013). "Libya says six killed in airstrike near Brega". Reuters. 17 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2013.

[11] "NATO bombs the Great Man-Made River". Human Rights Investigations Blog. 27 Temmuz 2013. 7 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2013.

[12] [1]^{[ölü/kırık bağlantı]}

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Büyük İnsan Yapımı Nehir nedir?, Büyük İnsan Yapımı Nehir anlamı nedir?, Büyük İnsan Yapımı Nehir ne demektir?