Ayn Göz Muharebesi

Ayn Göz Muharebesi
	Haçlı Seferleri
Tarih	1 Mayıs 1187
Bölge	Tiberya ve Nasıra arasında, Celile Prensliği
Taraflar
Eyyûbîler	Tapınak Şövalyeleri; Hospitalier Şövalyeleri; Kudüs Krallığı
Komutanlar ve liderler
Muzaffereddin Gökböri; Qaymaz al Najmi; Dildirim al Yaruqi	Gérard de Ridefort ×; Roger de Moulins (ölü); Robert Fraisnel (ölü)
Güçler
700-7,000	y. 130 Şövalye (Hospitalier ve Tapınak Büyük üstatları dahil); 400 piyade; Sayısı bilinmeyen Türkopol
Kayıplar
Bilinmiyor	Neredeyse tamamı öldürüldü veya esir alındı, yaralı Gerard da dahil olmak üzere yalnızca 3 şövalye hayatta kaldı.; Roger de Moulins öldürüldü

Ayn Göz (Cresson) Muharebesi, 1 Mayıs 1187'de "Ayn Göz (Cresson) Pınarı"nda Frenk ve Eyyubi güçleri arasında küçük bir muharebedir. Kaynağın kesin yeri bilinmemekle birlikte Nasıra civarında bulunmaktadır.^[4] Çatışma, iki ay sonra Hıttin Muharebesi'nde Kudüs Krallığı'nın kesin yenilgisinin başlangıcıdır.

Konum[değiştir | kaynağı değiştir]

Su kaynağın kesin yeri hala tartışmalıdır.^[5] Birincil kaynaklar kaynağı Nasıra yakınına yerleştirir.^[5] İsrailli arkeolog Rafi (Rafael Y.) Lewis, 2021'de bölgenin yakınında Frenk ok uçlarının keşfi nedeniyle Cresson pınarlarının Sepphoris pınarlarına yakın olabileceğine inanılmaktadır.^[5] İngiliz arkeolog Denys Pringle, kaynağın 'Ain ad-Daya'ya atıfta bulunabileceğini öne sürerek Kafr Sabt'ın yaklaşık dört kilometre batısında, Nasıra-Tiberya yoluna daha yakın bir kaynak olduğunu belirtir.^[6]

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Hanedan istikrarsızlığı ve iç bölünmeler, IV. Baudouin'in ölümünden önceki ve sonraki yıllarda Kudüs Krallığı'na da nüfuz etmiştir. Cüzzam hastası olan Baudouin, hükümdarlığı sırasında çeşitli idari vekilleri (1177'de Chatillonlu Renaud ; 1183'te Lüzinyanlı Guy^[7]) onun yerine Frank ordularına liderlik etmesi için atamıştı. Baudouin'in sağlığı 1185'in başlarında yeniden bozulunca, Trabluslu Kontu III. Raymond'u naip olarak atadı. Raymond, Yüksek Mahkeme'nin tüm üyelerinin, hem kralın hem de varisin ölmesi durumunda, halefiyetin Papa, Kutsal Roma İmparatoru, Fransa Kralı ve İngiltere Kralı tarafından yapılacak bir tahkim yoluyla belirleneceğine dair yemin etmesi koşuluyla kabul etti.^[8] IV. Baudouin 1185'te öldüğünde ve ardından yeğeni V. Baudouin 1186'da öldüğünde, bir veraset krizi yaşandı. Sybilla'nın hizbi başkentin kontrolünü ele geçirdi ve Raymond'un naipliği önünde verilen yemini hiçe sayarak ona taç giydirdi. Kocası Guy'ı desteklemeyen ama kendisini desteklemeye istekli baronları yatıştırmak için, bir sonraki kocasını seçme özgürlüğüne sahip olması koşuluyla ondan boşanmayı kabul etti. Daha sonra Sibylla, pek sevilmeyen bir hareketle Guy'ı boşamak yerine kral olarak taçlandırdı.^[9] Taç giyme töreninin emrivakisi ile sunulan Ramla'lı Baudouin ve Guy'a sadakat yemini etmeyi reddeden Raymond dışında tüm baronlar teslim oldu.^[10] Ramlalı Baudouin, küçük oğlu için tımarından vazgeçti ve Lüzinyanlı Guy'a sadakat yemini etmek yerine gönüllü olarak sürgüne gitti; Raymond, Tiberya'daki tımarına çekildi ve Selahaddin'den, tanımayı reddettiği Kral'ın olası bir saldırısına karşı Müslüman birlikleri sağlamasını istedi.^[8]

Bu arada Selahaddin, IV. Baudouin'in hükümdarlığı sırasında iktidarını sağlamlaştırıyordu. Musul, Halep ve Mısır'daki başarılı seferleri, saltanatının Abbasi halifeliği tarafından tanınmasıyla sonuçlanmıştı.^[11]^[12] Selahaddin, Musul'un düşmesinin ardından Şam'a döndü ve Nûreddin imparatorluğunu huzursuz kontrolü altına aldı.^[13] 1185'te Selahaddin, o zamanki vekil Raymond'un yönetimindeki Franklarla bir ateşkes anlaşması imzalamıştı; ancak anlaşmanın sona ermesinden önce Renaud, o kış Kahire'den Şam'a seyahat eden bir Müslüman kervanını ele geçirdi.^[14] Selahaddin tazminat talep ettiğinde, Kral Guy, Renaud'un bunu yapmasını sağlamaya çalıştı ancak topraklarının mutlak hükümdarı olduğunu ve Selahaddin'le ateşkes içinde olmadığını iddia ederek Kral'ın talebini reddetti.^[15] Buna cevaben Selahaddin, 1187'de Renaud'un Kerek'teki kalesine bir saldırı başlattı ve oğlu el Melik el-Afdal'ı Re'sulma'daki bir birliğin komutanı olarak bıraktı.

Guy, yaklaşan tehdide yanıt olarak Kudüs'te Yüksek Mahkeme'yi topladı. Tapınak Şövalyeleri'nin ustası Gérard de Ridefort, Hospitalier Şövalyeleri'nin ustası Roger de Moulins, İbelinli Balian, Sur Başpiskoposu Josicus ve Sidon lordu Reginal Grenier'den oluşan bir heyet; Raymond'la barış yapmak için Tiberya'ya gitmek üzere seçildiler.^[16] Bu arada el-Afdal, Akka'yı çevreleyen araziyi yağmalamak için bir baskın ekibi toplarken, Selahaddin Kerak'ı kuşattı. El-Afdal, bu sefere liderlik etmesi için Edessa Emiri Muzzafar ad-Din Gökböri'yi iki rütbeli emir Qaymaz al-Nejami ve Dildirim al-Yarugi ile birlikte gönderdi.^[17] Birliklerinin Raymond'un topraklarına girmeye hazır olduğunu bilen Selahaddin, baskın ekibinin yalnızca Akka'ya giderken Celile'den geçerek Raymond'un topraklarına dokunmayacağını kabul etti. Frenk kaynaklarında bu baskın ekibinin yaklaşık 7.000 kişiden oluştuğunu yazar; ancak modern tarihçiler 700 askerin daha doğru olduğuna inanmaktadırlar.^[18]

Muharebe[değiştir | kaynağı değiştir]

30 Nisan'da Eyyubi baskın birliği, batıya, Nasıra'ya doğru yola çıkmadan önce Raymond'un topraklarından engelsiz geçti. Aynı gün, Gerard ve Roger, Nasıra yakınlarındaki La Fève'deki Tapınakçı kalesine vardılar. Balian, Nablus'taki tımarında durdu ve Reginald alternatif bir rota izledi. Dönemin bir Latin tarihi olan De expugnatione Terrae Sanctae libellus (bundan sonra "Libellus" olarak anılacaktır), Nasıra'daki muhafızların Gerard ve Roger'ı Eyyubi akıncıları konusunda uyardığını belirtir. Balian'ın yaveri Ernoul tarafından yazılan bir Orta Fransa tarihi olan Lyon Eracles, Raymond'u, onları baskın konusunda uyararak onları kurtarır.^[19]^[20] Raymond'un kontrolü dışında kalan Nazareth, Raymond'un Selahaddin Eyyubi ile yaptığı anlaşmadan haberdar değildi.^[21] Gerard ve Roger, Eyyubi tehdidini karşılamak için Nasıra'daki şövalyeler ve Kakun ve el-Fulah'taki Tapınakçı garnizonlarından oluşan küçük bir ordu kurdu. Bu kuvvet yaklaşık 130 şövalyeden, sayısı bilinmeyen turkopollardan ve çavuşlardan ve 400'e kadar piyadeden oluşuyordu.^[18]

1 Mayıs sabahı Frenk ordusu Nasıra'dan doğuya doğru yola çıktı ve Ayn Göz (Cresson) pınarlarında Eyyubi baskın ekibiyle karşılaştılar. Frenk süvarileri ilk saldırıyı başlatarak Eyyubi güçlerini hazırlıksız yakaladı. Ancak bu, Frenk süvarilerini piyadelerden ayırdı.^[22] Ali İbnü'l-Esîr'e göre, ardından gelen yakın dövüş eşit derecede eşleşti; ancak Eyyubi güçleri bölünmüş Frenk ordusunu bozguna uğratmayı başardı. Yalnızca Gerard ve bir avuç şövalye ölümden kurtuldu ve Eyyubiler bilinmeyen sayıda esir aldılar. Gökböri'nin birlikleri, Raymond'un topraklarına dönmeden önce çevredeki alanı yağmalamaya başladılar.

Sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

Balian, Gerard ve Roger'ın hala bir gün gerisindeydi ve 1 Mayıs Ayini'ne katılmak için Sebastea'da durmuştu. Tapınakçıların ve Hospitalierlerin kamp kurduğu La Fève kalesine ulaştıktan sonra burayı terk edilmiş halde buldu. Balian, Frank güçlerinin cesaretini kıran feci muharebe haberleriyle birlikte, olanları öğrenmesi için yaveri Ernoul'u önden gönderdi.

Hem Eyyubi hem de Frenk vakanüvisleri, savaşın ardından Raymond'a karşı Frankların son derece olumsuz bir tutum sergilediğini kaydeder. Raymond'un Selahaddin Eyyubi ile ateşkesi hem siyasi hem de dini bir ihanet olarak görülüyordu. Bu tepkinin bir sonucu olarak Raymond, Selahaddin Eyyubi ile diplomatik bağlarını kesti ve geri kalan elçilerle birlikte Guy'a destek sözü vermek üzere Kudüs'e döndü.^[23] Her ne kadar savaş Frank soyluları içindeki hizipleri uzlaştırsa da, bu siyasi birlik Franklara bir dizi etkili şövalyeye mal oldu: Hospitalier Ustası Roger de Moulins, Tapınakçı Mareşal Robert Fraisnel, Tapınakçı Maillé'li Jacquelin ve muhtemelen Tapınakçı Alneto'lu Seneschal Urs.^[24] Libellus ayrıca ölmüş iki Frank şövalyesi Jakelin de Mailey adında bir Tapınakçı ve Henry adında bir Hospitalier'in yiğitliğini de övüyor: .

Raymond'un geri dönüşü Selahaddin'in Kerak kuşatmasını bırakmasına neden oldu. 27 Mayıs'ta Suriye'nin güneyindeki Aştera'da el-Afdal'lar ve Goborki ile güçlerini birleştirdi.^[25] Yaklaşık 20.000 kişilik toplam kuvvetle Selahaddin, 26 Haziran'da Ürdün Nehri'ni geçti. Dört gün sonra Tiberya'yı kuşattı. Bu, Guy, Raymond ve Reynald'ı şehri rahatlatmak için kuzeye doğru yürümeye sevk etti. Frenk kuvvetleri 4 Temmuz'da Hıttin Muharebesi'nde yenilgiye uğratıldı. Ekim 1187'de Selahaddin Kudüs'ü ele geçirdi .

Tarih Yazımıyla İlgili Hususlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayn Göz (Cresson) Muharebesi dönemin tarihlerinde bulunur; ancak bu açıklamalar önemli ölçüde farklılık göstermektedir ve tarihçiler tarafından henüz tam olarak uzlaştırılmamıştır. Libellus savaşın ikinci dereceden bir anlatımına yer veriyir. Ancak Latin Itinerarium, savaşla aynı döneme ait olması nedeniyle tarihçiler tarafından genellikle tercih edilir.^[19]

Surlu William'ın Eski Fransızca Devamı (mevcut haliyle 1230'lardan kalma), Balian'ın yaveri Ernoul'un bir anlatımını içerir. Ernoul muharebede yoktu ancak birkaç yıl sonra muharebenin sonrasını kaydetmiştir. Onun anlatımının on üçüncü yüzyılın sonlarına ait bir kopyası olan Lyon Eracles, Frenk yenilgisinden Gerard'ı sorumlu tutar. Mevcut bilim, olumsuz anlatımın Tapınakçılara yönelik dönemin güvensizliği yansıttığına ve Gerard'ın Ayn Göz (Cresson) verdiği cesaretin göstergesi olmadığına inanarak Gerard'ı suçlamazlar.^[19]^[26]

İbn Al-Esir'in tarihçesi, Latin kaynaklarıyla büyük ölçüde uyumlu olan muharebenin bir anlatımını içerir. İki anlatı arasındaki temel fark Eyyubi kuvvetlerinin büyüklüğüyle ilgilidir. İbn Al-Esir, savaşı Latin anlatılarından çok daha küçük bir çatışma olarak tanımlar.^[17] Bu anlatıların aksine, İbn-i Şeddad'ın Selahaddin Eyyubi biyografisi, Gökböri'nin Hattin'den önceki aylarda Halep'te olduğunu bildiriyor ve onun Ayn Göz (Cresson) ile olan ilişkisinden bahsetmiyor.^[25]

İlgili seferlerin sırası için ayrıca bkz.[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ The Chronicle of Ibn Al-Athīr for the Crusading Period from Al-Kāmil Fīʼl-taʼrīkh: The years 541-589 ʻIzz al-Dīn Ibn al-Athīr, Ashgate Publishing, Ltd., 2007, p. 319
^ ^a ^b Nicolle 1993, s. 59.
^ Nicolle 1993, s. 57.
^ Pringle, Denys; ve diğerleri. (2001). "The Spring of Cresson in Crusading History". Balard (Ed.). Die gesta per Francos: Etudes sur les croisades dediees a Jean Richard. Routledge. s. 234.
^ ^a ^b ^c "No Crusader Army Camps Have Ever Been Found. Until Now, in Israel". Ruth Schuster for Haaretz. 7 Ekim 2021. 22 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2021.
^ Pringle, Denys; ve diğerleri. (2001). "The Spring of Cresson in Crusading History". Balard (Ed.). Die gesta per Francos: Etudes sur les croisades dediees a Jean Richard. Routledge. s. 239.
^ Hamilton, Bernard (2000). The Leper King and His Heirs: Baldwin IV and the Crusader Kingdom of Jerusalem. Cambridge University Press. ss. 188-189.
^ ^a ^b Baldwin, M. W. (ed.) / Volume I: The first hundred years (1969) XIX: The decline and fall of Jerusalem, 1174-1189, page 600
^ Hamilton, Bernard (2001). The Leper King and His Heirs: Baldwin IV and the Crusader Kingdom of Jerusalem. Cambridge University Press. s. 205.
^ Hamilton, Bernard (2000). The Leper King and His Heirs: Baldwin IV and the Crusader Kingdom of Jerusalem. Cambridge University Press. s. 223.
^ Şeşen, R. (2009). "Selahadin-i Eyyubi". TDV İslâm Ansiklopedisi. Cilt 36. s. 338.
^ Nicolle, David (1993). Hattin 1187, Saladin's greatest victory. Oxford: Osprey Publishing. ss. 11, 15-17.
^ Hamilton, Bernard (2000). The Leper King and his Heirs: Baldwin IV and the Crusader Kingdom of Jerusalem. Cambridge University Press. s. 216.
^ Hamilton, Bernard (2000). The Leper King and his Heirs: Baldwin IV and the Crusader Kingdom of Jerusalem. Cambridge University Press. s. 225.
^ Baldwin, M. W. (ed.) / Volume I: The first hundred years (1969) XIX: The decline and fall of Jerusalem, 1174-1189, page 606
^ Nicholson, H; Nicolle (2006). God's Warriors: Knights Templar, Saracens and the Battle for Jerusalem. Osprey Publishing. ss. 55.
^ ^a ^b Ibn al-Athair, Ali (2007). The Chronicle of Ibn Al-Athīr for the Crusading Period from Al-Kāmil Fīʼl-taʼrīkh: The years 541-589. Ashgate Publishing. s. 319.
^ ^a ^b Nicholson, H.; Nicolle, D. (2006). God's Warriors: Knights Templar, Saracens and the Battle for Jerusalem. Osprey Publishing. ss. 56.
^ ^a ^b ^c Hamilton, Bernard (2000). The Leper King and his Heirs: Baldwin IV and the Crusader Kingdom of Jerusalem. Cambridge University Press. ss. 227-228.
^ Edbury, Peter W. (1996). The Conquest of Jerusalem and the Third Crusade: Sources in Translation. The Old French Continuation of William of Tyre. Ashgate. s. 31.
^ Hamilton, Bernard (2000). The Leper King and his Heirs: Baldwin IV and the Crusader Kingdom of Jerusalem. Cambridge University Press. s. 227.
^ Nicholson, H.; Nicolle, D. (2006). God's Warriors: Knights Templar, Saracens and the Battle for Jerusalem. Osprey Publishing. ss. 58.
^ Ibn al-Athir, Ali (2007). The Chronicle of Ibn Al-Athīr for the Crusading Period from Al-Kāmil Fīʼl-taʼrīkh: The years 541-589. Ashgate Publishing. s. 320.
^ Helen J. Nicholson and Jochen Burgtorf, (Ed.) (2020). The Templars, the Hospitallers and the Crusades: Essays in Homage. Londra: Routledge. s. 34.
^ ^a ^b ad-Din ibn Shaddad, Baha (1897). The Life of Saladin. Londra: Committee of the Palestine Exploration Fund. ss. 108-109.
^ Edbury, Peter W. (1996). The Conquest of Jerusalem and the Third Crusade: Sources in Translation. The Old French Continuation of William of Tyre. Ashgate. s. 49.

Seçili eserler[değiştir | kaynağı değiştir]

Birincil kaynaklar

- Ali ibn al-Athir, The Chronicle of Ibn Al-Athīr for the Crusading Period from Al-Kāmil Fīʼl-taʼrīkh: The years 541-589. Farnham: Ashgate Publishing, 2007.
- Brewer, Keagan, and James Kane. The Conquest of the Holy Land by Ṣalāḥ Al-Dīn: A Critical Edition and Translation of the Anonymous Libellus De Expugnatione Terrae Sanctae per Saladinum. London, United Kingdom: Routledge, 2020.
- Chronicle of the Third Crusade, a Translation of Itinerarium Peregrinorum et Gesta Regis Ricardi, translated by Helen J. Nicholson. Ashgate, 1997.
- De Expugnatione Terrae Sanctae per Saladinum, translated by James A. Brundage, in The Crusades: A Documentary Survey. Marquette University Press, 1962.
- Mamerot, Sébastien; Masanès, Fabrice; Quéruel, Danielle; Delcourt, Thierry; Colombe, Jean (2009). A chronicle of the Crusades : from Charlemagne to Sultan Bayezid. Köln, Germany: Taschen. ISBN 978-3-8365-0555-0. OCLC 449250639.

İkincil kaynaklar

- Baha ad-Din ibn Shaddad, The Life of Saladin. London: Committee of the Palestine Exploration Fund, 1897.
- Nicolle, David (1993). Hattin 1187 : Saladin's greatest victory (İngilizce). London: Osprey. ISBN 1-85532-284-6. OCLC 27770050.
- Edbury, Peter W. The Conquest of Jerusalem and the Third Crusade: Sources in Translation. Ashgate, 1996.
- Hamilton, Bernard. The Leper King and his Heirs: Baldwin IV and the Crusader Kingdom of Jerusalem. Cambridge: Cambridge University Press, 2005.
- Kenneth Setton, ed., A History of the Crusades. Madison, 1969–1989 (available online).
- Morton, Nicholas. The Crusader States and their Neighbors: A Military History. Oxford: Oxford University Press, 2020.
- Nicholson, H. and Nicolle, D. God's Warriors: Knights Templar, Saracens and the Battle for Jerusalem. Osprey Publishing, 2006.
- Denys Pringle, The Spring of Cresson in Crusading History. In Balard, Michel, et al., editors. Die gesta per Francos: Etudes sur les croisades dédiées à Jean Richard. Routledge, 2001.
- Steven Runciman, A History of the Crusades, vol. II: The Kingdom of Jerusalem. Cambridge University Press, 1952.
- Şeşen, R. (2009). Selahadin-i Eyyubi. In TDV İslâm Ansiklopedisi (Vol. 36, pp. 337–340). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.

[1] The Chronicle of Ibn Al-Athīr for the Crusading Period from Al-Kāmil Fīʼl-taʼrīkh: The years 541-589 ʻIzz al-Dīn Ibn al-Athīr, Ashgate Publishing, Ltd., 2007, p. 319

[FOOTNOTENicolle199359-2] Nicolle 1993, s. 59.

[FOOTNOTENicolle199357-3] Nicolle 1993, s. 57.

[4] Pringle, Denys; ve diğerleri. (2001). "The Spring of Cresson in Crusading History". Balard (Ed.). Die gesta per Francos: Etudes sur les croisades dediees a Jean Richard. Routledge. s. 234.

[Camp-5] "No Crusader Army Camps Have Ever Been Found. Until Now, in Israel". Ruth Schuster for Haaretz. 7 Ekim 2021. 22 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2021.

[6] Pringle, Denys; ve diğerleri. (2001). "The Spring of Cresson in Crusading History". Balard (Ed.). Die gesta per Francos: Etudes sur les croisades dediees a Jean Richard. Routledge. s. 239.

[7] Hamilton, Bernard (2000). The Leper King and His Heirs: Baldwin IV and the Crusader Kingdom of Jerusalem. Cambridge University Press. ss. 188-189.

[Baldwin,_M._W._1969_page_600-8] Baldwin, M. W. (ed.) / Volume I: The first hundred years (1969) XIX: The decline and fall of Jerusalem, 1174-1189, page 600

[9] Hamilton, Bernard (2001). The Leper King and His Heirs: Baldwin IV and the Crusader Kingdom of Jerusalem. Cambridge University Press. s. 205.

[10] Hamilton, Bernard (2000). The Leper King and His Heirs: Baldwin IV and the Crusader Kingdom of Jerusalem. Cambridge University Press. s. 223.

[:0-11] Şeşen, R. (2009). "Selahadin-i Eyyubi". TDV İslâm Ansiklopedisi. Cilt 36. s. 338.

[12] Nicolle, David (1993). Hattin 1187, Saladin's greatest victory. Oxford: Osprey Publishing. ss. 11, 15-17.

[13] Hamilton, Bernard (2000). The Leper King and his Heirs: Baldwin IV and the Crusader Kingdom of Jerusalem. Cambridge University Press. s. 216.

[14] Hamilton, Bernard (2000). The Leper King and his Heirs: Baldwin IV and the Crusader Kingdom of Jerusalem. Cambridge University Press. s. 225.

[15] Baldwin, M. W. (ed.) / Volume I: The first hundred years (1969) XIX: The decline and fall of Jerusalem, 1174-1189, page 606

[16] Nicholson, H; Nicolle (2006). God's Warriors: Knights Templar, Saracens and the Battle for Jerusalem. Osprey Publishing. ss. 55.

[:1-17] Ibn al-Athair, Ali (2007). The Chronicle of Ibn Al-Athīr for the Crusading Period from Al-Kāmil Fīʼl-taʼrīkh: The years 541-589. Ashgate Publishing. s. 319.

[:2-18] Nicholson, H.; Nicolle, D. (2006). God's Warriors: Knights Templar, Saracens and the Battle for Jerusalem. Osprey Publishing. ss. 56.

[:3-19] Hamilton, Bernard (2000). The Leper King and his Heirs: Baldwin IV and the Crusader Kingdom of Jerusalem. Cambridge University Press. ss. 227-228.

[20] Edbury, Peter W. (1996). The Conquest of Jerusalem and the Third Crusade: Sources in Translation. The Old French Continuation of William of Tyre. Ashgate. s. 31.

[21] Hamilton, Bernard (2000). The Leper King and his Heirs: Baldwin IV and the Crusader Kingdom of Jerusalem. Cambridge University Press. s. 227.

[22] Nicholson, H.; Nicolle, D. (2006). God's Warriors: Knights Templar, Saracens and the Battle for Jerusalem. Osprey Publishing. ss. 58.

[23] Ibn al-Athir, Ali (2007). The Chronicle of Ibn Al-Athīr for the Crusading Period from Al-Kāmil Fīʼl-taʼrīkh: The years 541-589. Ashgate Publishing. s. 320.

[24] Helen J. Nicholson and Jochen Burgtorf, (Ed.) (2020). The Templars, the Hospitallers and the Crusades: Essays in Homage. Londra: Routledge. s. 34.

[:4-25] -Din ibn Shaddad, Baha (1897). The Life of Saladin. Londra: Committee of the Palestine Exploration Fund. ss. 108-109.

[26] Edbury, Peter W. (1996). The Conquest of Jerusalem and the Third Crusade: Sources in Translation. The Old French Continuation of William of Tyre. Ashgate. s. 49.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

Ayn Göz Muharebesi nedir?, Ayn Göz Muharebesi anlamı nedir?, Ayn Göz Muharebesi ne demektir?