Avrupa Topluluğu İnsani Yardım Bürosu (İngilizce: European Community Humanitarian aid Office), 1992'de kuruldu. Avrupa Birliği dışı ülkelere yardım eden kuruluşun eyleme geçmesi Komisyon ve Bakanlar Konseyi'ne bağlı olarak yürütülür. ECHO, temel mal ve hizmetleri, ırk, renk, din, siyasal görüş farkı gözetmeden yardım eder. Destekçileri arasında Birleşmiş Milletler ve çeşitli sivil toplum kuruluşları vardır. BM kuruluşları UNHCR, WFP, UNICEF, UNWRA'dır.

Avrupa Sivil Koruma ve İnsani Yardım Operasyonları Genel Müdürlüğü veya kısa adıyla ECHO, hayat kurtarmayı ve korumayı, insanların acılarını önlemeyi ve hafifletmeyi, doğal afetler ile insan kaynaklı krizlerden etkilenen toplulukların bütünlüğünü ve onurunu korumayı amaçlayan Avrupa Komisyonu'nun politika birimidir.^[1] Eylül 2019'dan bu yana, Janez Lenarčič, Von der Leyen Komisyonu'nda Kriz Yönetiminden Sorumlu Avrupa Komiseri olarak görev yapmaktadır.

AB'nin 2021-2027 Çok Yıllı Mali Çerçevesi’nde (MFF) programlandığı üzere, birimin AB bütçesi yedi yılın tamamı için toplam 9,76 milyar Avro tutarındadır.^[2] 2021 yılı için, Avrupa Komisyonu yıllık 1,4 milyar Avro'luk insani yardım bütçesini kabul etmiştir.^[3] Üye Devletler ile birlikte DG ECHO, 80'den fazla ülkede krizlerden etkilenen milyonlarca insana fon sağlayan lider bir insani yardım bağışçısıdır.^[4]

DG ECHO, insani yardım müdahaleleri için yaklaşık 200 ortak (STK'lar, BM kuruluşları ve Kızılhaç/Kızılay Hareketi'nin uluslararası kesimi örneğin Uluslararası Kızılhaç Komitesi gibi uluslararası kuruluşlar ve Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Dernekleri Federasyonu) tarafından yürütülen operasyonları finanse etmektedir.^[5] DG ECHO, 40 üçüncü dünya ülkesine yayılmış 50'den fazla ofiste yaklaşık 450 çalışandan oluşan bir ağ ile bu alanda güçlü bir varlığa sahiptir.^[6] Saha ofisleri, belirli bir ülke veya bölgede mevcut ve öngörülen ihtiyaçların analizini sağlar, müdahale stratejilerinin geliştirilmesine ve politika geliştirmeye katkıda bulunur, AB tarafından finanse edilen operasyonlara teknik destek ile bu müdahalelerin izlenmesini sağlar ve sahada donörlerin koordinasyonunu kolaylaştırır.^[7]

DG ECHO, insani yardıma finansman sağlamanın yanı sıra, Avrupa ve ötesindeki afetlere müdahaleyi koordine etmek için AB Sivil Koruma Mekanizması’ndan da sorumludur ve nakliyelerin ve/veya operasyonel maliyetlerinin intikalinin en az %75'ine katkıda bulunur. AB Üye Devletleri’ne ek olarak, şu anda Mekanizma’da altı Katılımcı Devlet (İzlanda, Norveç, Sırbistan, Kuzey Makedonya, Karadağ ve Türkiye) yer almaktadır. AB Sivil Koruma Mekanizması, 2001 yılından bu yana, AB içinde ve dışında 420'den fazla yardım talebine yanıt vermiştir.^[8] Mekanizma, Avrupa'da ve başka yerlerde doğal ve insan kaynaklı afetlerin mağdurlarına, AB Üye Devletleri ve Katılımcı Devletler’den koordineli yardım sağlamak için kurulmuştur.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Avrupa Topluluğu İnsani Yardım Ofisi (ECHO), İkinci Delors Komisyonu tarafından 1992 yılında kurulmuştur. Avrupa Topluluğu'nun 2009 yılında lağvedilmesiyle, ofis Avrupa Komisyonu'nun İnsani Yardım ve Sivil Koruma departmanı olarak bilinmeye başladı, ancak ECHO kısaltmasını korudu. Genel Müdürlükten sağlanan fonlar, 80'den fazla ülkede her yıl milyonlarca insana fayda sağlamaktadır.^[9] DG ECHO, ilkeli insani yardımın teşvik edilmesinde ve uluslararası insancıl hukuka saygı gösterilmesinde öncü bir rol oynamaktadır. Bunu, sadece belirli insani krizler için aktif savunuculuk yoluyla değil, aynı zamanda küresel olarak farklı bağış forumlarına (örneğin, 2020'de Uluslararası Kızılhaç Komitesi'nin (ICRC) Donör Destek Grubu başkanı veya 2018-2021 döneminde İnsani Bağış Girişimi’nin İsviçre ile eş başkanı olarak) aktif taahhüdü yolu ile de yapmaktadır.^[10]

Bununla birlikte, Sivil Koruma, DG ECHO'nun afetler sırasında üçüncü ve bölgesel ülkeler ile uluslararası kuruluşlar arasında daha iyi işbirliği ve koruma sağlama yetkisinin bir parçası olarak kabul edildi.

Yetki ve İlkeler[değiştir | kaynağı değiştir]

DG ECHO'nun görevi, AB dışındaki çatışma, doğal afet veya insan kaynaklı afet mağdurlarına (mal ve hizmet şeklinde) acil yardım ve yardım sağlamaktır. Sivil koruma görevi, AB içindeki afetlere müdahale etmeyi de kapsar. DG ECHO'nun operasyonları aynı şekilde önleme ve kriz sonrası operasyonlar için fon sağlamayı da içerir.

Avrupa insani yardımı ve AB tarafından finanse edilen insani yardım operasyonları, uluslararası hukuka, özellikle uluslararası insancıl hukuka ve insanilik, tarafsızlık, bağlantısızlık ve bağımsızlık insani ilkelerine uygunluğa dayanmaktadır.

İnsanilik, insanların çektiği sıkıntının nerede olursa olsun, en savunmasız olanlara dikkat edilerek ele alınması gerektiği anlamına gelmektedir. Tarafsızlık, insani yardımın silahlı bir çatışmada veya başka bir anlaşmazlıkta herhangi bir tarafın lehine olmaması gerektiği anlamına gelmektedir. Bağlantısızlık, insani yardımın ayrımcılık yapılmaksızın yalnızca ihtiyaç temelinde sağlanması gerektiği anlamına gelmektedir. Bağımsızlık, insani hedeflerin siyasi, ekonomik, askeri veya diğer hedeflerden özerkliği anlamına gelmektedir.

2007 yılında, Komisyon Üyesi Louis Michel'in girişimiyle, Avrupa Komisyonu, insani yardıma ilişkin ilk Avrupa siyasi referans metnini oluşturmak üzere "İnsani Yardıma İlişkin Avrupa Mutabakatı"nı kabul etti.^[11] STK'lar Avrupa Mutabakatı taslağının hazırlanmasına aktif olarak katıldılar ve bu "en kapsamlı metin ve STK'lara yönelik en yakın ortak tutum" olarak değerlendirilebilir. Avrupa Mutabakatı, insanilik, tarafsızlık, bağlantısızlık ve bağımsızlık gibi insani ilkelerini yeniden teyit etmektedir. Ayrıca, "insani yardımın kriz yönetimi için bir yönetim aracı olmadığını" da öngörmektedir.

Kabul edilmesinin ardından Mutabakat, AB’nin insani yardım alanındaki dış müdahale rolü konusunda referans noktası olarak hizmet etti. Bu, 2017'de İnsani Yardım alanında Avrupa Mutabakatı’nın on yılının kutlandığı bir etkinlikte yeniden teyit edildi. Bu, aynı zamanda AB'nin insani yardım faaliyetlerine ilişkin Komisyon Tebliği’nde de açıkça kabul edilmektedir: Mart 2021'de kabul edilen yeni zorluklar, aynı ilkeler.

İnsani yardımla ilgili 2020'de yapılan özel bir Eurobarometer^[12] anketi, AB insani yardım faaliyetlerine açık bir destek olduğunu ortaya koydu ve ankete katılanların %91'i AB tarafından finanse edilen insani yardım faaliyetleri hakkında olumlu görüşler ifade etti. Ankete katılanların neredeyse yarısı, AB'nin insani yardım için mevcut desteği sürdürmesi gerektiğine inanırken, her on kişiden dördü finansmanın artması gerektiğini düşünüyor. AB'nin sivil koruma rolü aracılığıyla Avrupa Birliği'nde afetlere müdahaleyi koordine etmeye yardımcı olma rolü sorulduğunda, yanıt verenlerin %90'ı bunun önemini onayladı.^[13] AB vatandaşlarının yarısından fazlası (%54), AB koordineli eyleminin ülkelerinin koronavirüs pandemisinin yarattığı zorluklara daha etkili bir şekilde yanıt vermesine yardımcı olduğunu değerlendirdi.

Birincil ve ikincil hukuk[değiştir | kaynağı değiştir]

Lizbon Antlaşması'nın yürürlüğe girmesinden bu yana, AB'nin insani yardım eylemi, Avrupa Birliği'nin İşleyişi Hakkında Antlaşma'nın (TFEU) 214. maddesi tarafından yönetilmektedir.^[14] İnsani yardım, paylaşılan paralel bir yetkidir: Bu, AB'nin ne Üye Devletlerin yetkilerini kullanmalarını engelleyen ne de AB politikasını Üye Devletlerin politikalarını “tamamlayıcı” hale getirmeyen özerk bir politika yürüttüğü anlamına gelir.^[15] Lizbon Antlaşması, insani yardımı ilk kez Antlaşmalarda başlı başına bir politika olarak tanıtmaktadır.

TFEU'nun 214. maddesinde tanımlandığı gibi, AB'nin insani yardım alanındaki operasyonları, üçüncü ülkelerde doğal veya insan kaynaklı afetlerin mağduru olan kişilere geçici yardım ve yardım sağlamayı amaçlamaktadır. TFEU'nun 214. maddesi ayrıca AB insani yardım operasyonlarının uluslararası hukuk ilkelerine ve bağlantısızlık, tarafsızlık ve ayrımcılık yapmama ilkelerine uygun olarak yürütülmesi gerektiğini açıkça ortaya koymaktadır.^[16]

AB insani yardım bulgularını yönetmek için DG ECHO'nun dayandığı temel yasa, Lizbon Antlaşması'ndan önce kabul edilmiştir ve halen çoğunlukla kullanılmaktadır. 1996 İnsani Yardım Yönetmeliği, AB tarafından finanse edilen insani yardımın amaçlarını ve genel ilkelerini, ayrıca AB tarafından finanse edilen insani yardım operasyonlarının uygulanmasına ilişkin prosedürleri ortaya koymaktadır. Yönetmelik özellikle AB insani yardım fonuna uygun kuruluşların kategorilerini belirtirken, DG ECHO tarafından uyulması gereken sözleşmeyle ilgili, mali ve idari prosedürlerin çoğunu ilgilendiren hususlar için AB Mali Tüzüğüne atıfta bulunmaktadır.

AB'nin Sivil Koruma alanındaki yetkisi, Avrupa Birliği'nin İşleyişi Hakkında Antlaşma'nın 196. Maddesi tarafından yönetilmektedir.^[17] AB, sivil koruma alanında destekleyici bir yetkiye sahiptir. Tamamlama ilkesine uygun olarak, kültürel miras da dahil olmak üzere insanları, mülkleri ve çevreyi korumaya yönelik birincil sorumluluk Üye Devletlere aittir. AB Üye Devletleri arasındaki sivil koruma işbirliğinin, afetlerin ulusal kapasiteyi aşabileceği veya önleme ve hazırlık alanları dahil olmak üzere önemli maliyet veya ağ avantajları sunduğu durumlarda özel faydaları vardır. Bu nedenle AB Üye Devletleri, 2001 yılında AB Sivil Koruma Mekanizmasını oluşturdu ve o zamandan beri bu mekanizma büyümektedir.^[18]

2019 yasal reformunun bir parçası olarak, AB Sivil Koruma Mekanizması, rescEU^[19]'nun kurulmasıyla güçlendirilmiştir. RescEU, yangın söndürme uçakları ve helikopterlerinden oluşan bir filoyu, tıbbi tahliye uçaklarını ve ayrıca sağlıkla ilgili acil durumlara müdahale edebilecek tıbbi ekipman ve sahra hastanelerini ve kimyasalları içeren, biyolojik, radyolojik ve nükleer kazaları kapsayan yeni bir Avrupa müdahale kapasitesi rezervidir. RescEU kapasiteleri, AB Sivil Koruma Mekanizması kapsamı içindedir ve Üye Devletlerin bir acil durum karşısında zorlandığı durumlarda son çare mekanizması olarak kullanılabilmektedir.

Mayıs 2021'de Avrupa Parlamentosu ve Konsey, mevzuatta hedeflenen değişiklikleri kabul etmiştir.^[20] Hedeflenen bu revizyonun bir parçası olarak, Acil Müdahale Koordinasyon Merkezi'nin Birlik içindeki ve dışındaki afetler için operasyonel koordinasyon ve izleme rolü ile rescEU'nun yönetiminde AB rolü geliştirilmiştir. Ayrıca, mevzuat değişikliği, Birlik düzeyinde hazırlıklı olmaya daha güçlü yatırım yapılmasını ve Avrupa Birliği İyileştirme Aracı’ndan sağlanan finansman yoluyla bütçe uygulamasının ve Birlik Sivil Koruma Mekanizması kapsamında kurtarma ve dayanıklılık önlemlerinin uygulanmasının daha da basitleştirilmesini sağlamıştır.^[21]

Acil Müdahale Koordinasyon Merkezi (ERCC)[değiştir | kaynağı değiştir]

Acil Müdahale Koordinasyon Merkezi (ERCC), yardım malzemeleri, uzmanlık, sivil koruma ekipleri ve özel ekipman gibi afetten etkilenen ülkelere yardım sağlanmasını koordine eder. Merkez, acil durum desteğinin hızlı bir şekilde dağıtılmasını sağlar ve tüm AB Üye Devletleri, ilave 6 Katılımcı Devlet, etkilenen ülke ve sivil koruma ve insani yardım uzmanları arasında bir koordinasyon merkezi görevi görür. Merkez 7/24 çalışır ve ulusal makamlar, BM kuruluşları veya Uluslararası Göç Örgütü (IOM) gibi uluslararası kuruluşlar veya Kızılhaç ve Kızılay Dernekleri Federasyonu’nun talebi üzerine büyük bir afetten etkilenen AB içindeki veya dışındaki herhangi bir ülkeye yardım edebilir.

Merkez, Avrupa Dış Eylem Servisi, Konsey ve AB Üye Devletleri ile koordinasyon mekanizmalarına odaklanarak, kurumlar arası düzeyde AB eyleminin işbirliğini ve tutarlılığını sağlamaktadır. Ayrıca Dayanışma Maddesi harekete geçirildiğinde, Merkez 7/24 irtibat noktası olarak hareket etmektedir. Ayrıca, gerçek zamanlı bilgi alışverişi sağlayan web tabanlı bir uyarı ve bildirim uygulaması olan Ortak Acil Durum İletişim ve Bilgi Sistemi (CECIS) aracılığıyla acil durum iletişimi ve izleme araçları sağlamaktadır.

Koronavirüs pandemisi, kişisel koruyucu ekipmanların bulunabilirliğin yeterli olmaması, tıbbi malzeme, doktor ve sağlık ekiplerine duyulan ihtiyaç gibi yeni zorlukları da beraberinde getirmiştir. AB Sivil Koruma Mekanizması, 2020 yılında çeşitli doğal ve insan kaynaklı afetler için Avrupa içinden 45 yardım talebi, AB üyesi olmayan Katılımcı Devletlerden 55 talep ve uluslararası kuruluşlardan 2 talep ile 102 kez etkinleştirildi. 58’i ayni yardım talebi (kişisel koruyucu veya tıbbi ekipman, teşhis testleri, ilaçlar ve sağlık ekipleri) ve 27’si COVID-19 ile ilgili konsolosluk yardımı talebiydi.^[6]

Bütçe[değiştir | kaynağı değiştir]

İnsani ihtiyaçlar, genellikle nüfusun büyük oranda yerinden edilmesine neden olan karmaşık krizlerin yanı sıra afetler ve salgınlar nedeniyle artmaya devam etmektedir. 2021 yılında DG ECHO, 80'den fazla ülkede krizden etkilenen milyonlarca insana 1,4 milyar € insani yardım fonu tahsis ederek lider bir insani yardım bağışçısı olmaya devam etmiştir. Büyüyen insani finansman açığını çözebilmek için DG ECHO, özellikle çok sektörlü ortak ihtiyaç değerlendirmesiyle bağlantılı olarak, Büyük Pazarlık taahhütlerinin uygulanmasını teşvik etmeye devam etmektedir.

AB insani yardımının önemli bir kısmı, Türkiye'deki Mülteciler için AB Mali Yardım Aracı'nın insani bileşeni de dahil olmak üzere, Suriye ve komşu ülkelerdeki krizden etkilenen insanlara ayrılmıştır. AB ayrıca Orta Afrika Cumhuriyeti, Sudan, Pakistan, Kolombiya, Venezuela, Haiti ve Filipinler gibi "unutulmuş krizlerdeki" toplumları desteklemeye odaklanmıştır.

DG ECHO, ilkeli bir insani yardımın teşvik edilmesinde ve uluslararası insancıl hukuka saygı gösterilmesinde öncü bir rol oynamaktadır. Bunu, belirli insani krizler için aktif savunuculuk yoluyla, aynı zamanda küresel olarak Uluslararası Kızılhaç Komitesi (ICRC) Donör Destek Grubu ve (İsviçre ile birlikte) İyi İnsani Bağış girişiminin başkanı olarak yapmaktadır.^[22]

DG ECHO, kanıta dayalı yaklaşım çerçevesinde, JRC tarafından geliştirilen ve BM ve uluslararası STK’lar gibi birçok kuruluş için fiili risk değerlendirme metodolojisi haline gelen INFORM Risk endeksini finanse etmektedir ve aynı zamanda kullanmaktadır. 2021 yılı için kabul edilen bütçe, insani yardım taahhütleri için 1, 491, 512, 450 € ve sivil koruma için 90, 203, 000 € olarak belirlenmiştir.^[23]

Strateji[değiştir | kaynağı değiştir]

Avrupa Komisyonu, 10 Mart 2021 tarihinde, “AB'nin İnsani Yardım Eylemi: Yeni zorluklar, Aynı ilkeler” Tebliğini kabul etmiştir. Bu tebliğ, artan insani ihtiyaçları ele almak, ilkeli insani yardımın sağlanması için daha uygun bir ortamı desteklemek için bir dizi kilit hedef ve eylemi ortaya koymaktadır. Bunlar:

• Esnek ve verimli insani eylem ve finansman mekanizmalarını teşvik etmek;
• Özellikle eğitim, sağlık, gıda güvenliği, afete hazırlık ve iklime dayanıklılık gibi öncelikli alanlarda insani yardım, kalkınma ve barış çabalarını daha iyi ilişkilendirerek krizlerin temel nedenleriyle mücadele etmek;
• Özellikle iklim değişikliğinden en çok etkilenen ülkeler ile çatışma içinde olan ve kırılgan devletlerde riske dayalı bir yaklaşım oluşturacak hazırlıklı olma ve ileriye dönük eylemleri teşvik etmek:
• AB'nin katılımı ile geleneksel ve gelişmekte olan bağışçılarla ittifakları güçlendirerek, insani yardım için kaynak tabanını genişletmek için harekete geçmek;
• AB'nin insani yardım eyleminin etkisini en üst düzeye çıkarmak için AB'nin katılımını ve liderliğini geliştirmek;
• Uluslararası İnsancıl Hukuk’un teşvik edilmesini ve saygı gösterilmesini güçlendirmek ve onu AB'nin dış eyleminin merkezine koymaktır.

DG ECHO, faaliyetlerini verimli ve tarafsız, ihtiyaç temelli bir yaklaşımla koordine etmek için her yıl bir dizi öncelik geliştirmektedir. Maksimum şeffaflığı sağlamak için, Birim’in yıllık insani öncelikleri halka açıktır. Kaynakların farklı ülkelere kendi ihtiyaçlarına göre tahsisinde tutarlılık sağlamak ve insani yardımın güvenilirliğini ve şeffaflığını garanti altına almak için Avrupa Komisyonu bir dizi titiz ihtiyaç değerlendirme aracı geliştirmiştir.^[24]

Buna ek olarak, DG ECHO, Sivil Koruma Önleme ve Hazırlık Misyonları gibi belirli araçların kullanımı da dahil olmak üzere yerel ve ulusal hükûmet yapıları ve müdahale sistemleriyle ilişki kurmak ve bunları desteklemek için AB Sivil Koruma Mekanizması (UCPM) ile daha fazla sinerji arayışındadır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• http://ec.europa.eu/echo 2 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.