Via Appia

Antik Roma döneminin en erken ve stratejik olarak en önemli yollarından biridir. İtalya'nın güneydoğusundaki Brindisi'ye kadar Roma'yı bağlar.^[1] Yolun önemi, yaygın adı olan Appia longarum... regina viarum (uzun yolların kraliçesi) ifadesiyle belirtilir.^[2] Via Appia, MÖ 312 yılında Romalı yüksek bir memur (censor) olan Appius Claudius tarafından inşa edilmeye başlanmıştır.^[3]

Güzergahı

İlk olarak sadece Roma'dan güney-güneydoğuya, Campania'daki antik Capua'ya kadar 132 mil (yaklaşık 212 km) uzanıyordu. Ancak, MÖ 244 yılına gelindiğinde, Adriyatik Denizi boyunca "İtalya'nın topuğu" olarak bilinen Brundisium (Brindisi) limanına ulaşmak üzere 230 mil (yaklaşık 370 km) daha uzatılmıştı. Roma'dan güneye doğru Via Appia'nın rotası, Tiren Denizi'ndeki Tarracina'ya (Terracina) kadar neredeyse düz bir çizgideydi. Yol daha sonra iç kesimlere doğru güneydoğuya dönerek Capua'ya ulaşıyordu. Capua'dan itibaren yol, Beneventium'a (Benevento) doğru doğuya ve ardından Tarentum limanına (Taranto) ulaşmak üzere tekrar güneydoğuya uzanıyordu. Daha sonra yol, Brundisium'da sona ermek üzere kısa bir mesafe doğuya gidiyordu. Via Appia, güneydoğu İtalya'nın limanlarına ve dolayısıyla Yunanistan ve doğu Akdeniz'e giden ana yol olduğu için bu kadar önemliydi. İmparatorluk döneminde yol, praetorian rütbesinde bir küratör tarafından yönetiliyordu. Yolun genişliği ortalama 20 feet (yaklaşık 6 metre) idi ve yüzeyi iyi bir drenaj sağlamak için hafifçe dışbükeydi. Yolun temeli, kireç harcı ile birleştirilmiş ağır taş bloklardan oluşuyordu; bunların üzerine düzgün ve ustaca bir araya getirilmiş poligonal lav blokları yerleştirilmişti. Lav blokları, iyi bir seyahat yüzeyi oluşturdu ve yüzyıllar boyunca olağanüstü bir dayanıklılık gösterdi.

Via Appia’nın inşası, Roma’nın İtalya’nın güneyine genişlemesinde önemli bir rol oynadı. Bu yol, Roma’nın güney İtalya’yı fethi için ana rota olarak kullanıldı ve iletişimdeki iyileştirmeler için MÖ 312’de inşa edildi. Via Appia, Roma’nın daha büyük bölgesinin dışına asker taşımak için özellikle inşa edilen ilk uzun yol oldu. Bu, Romalılar için çok önemliydi. Roma’nın dışındaki birkaç yol Etrüsk idi ve çoğunlukla Etruria’ya gidiyordu.

Günümüze Ulaşan kısımları ve Üzerindeki Önemli Yapılar

Via Appia, Roma’nın dışında, özellikle Roma’nın güneyindeki Appian Way Park’ta (Parco Regionale dell’Appia Antica) çok iyi korunmuştur. Bu park, Roma’nın merkezinden yaklaşık 8 km (5 mil) uzakta başlar ve Via Appia’nın ilk 16 km’sini (10 mil) kapsar. Park boyunca, yolun her iki tarafında da bir dizi önemli tarihi ve arkeolojik yapı bulunmaktadır. Bu yapılar arasında, Roma İmparatoru Caracalla’nın (M.S. 211-217) inşa ettirdiği ve adını taşıyan Caracalla Hamamları (Terme di Caracalla), Roma’nın en büyük ve en iyi korunmuş hamamlarından biridir. Ayrıca, Via Appia üzerinde, Roma İmparatoru Maxentius’un (M.S. 306-312) inşa ettirdiği ve adını taşıyan Circus of Maxentius (Circo di Massenzio) bulunmaktadır. Bu, Roma’daki en iyi korunmuş antik hipodromdur ve Roma İmparatoru Constantine tarafından Maxentius’u yenmek için M.S. 312’de yapılan ünlü Milvian Köprüsü Savaşı’nda kullanılmıştır.

Via Appia’nın tarihi ve kültürel önemi, yolun üzerindeki birçok anıt ve yapıda görülebilir. Bunlar arasında, Roma İmparatoru Augustus’un (M.S. 27 Ö.M. - 14 M.S.) eşi Livia Drusilla için inşa ettiği ve adını taşıyan Villa of Livia (Villa di Livia), Roma İmparatoru Hadrian’ın (M.S. 117-138) inşa ettirdiği ve adını taşıyan Hadrian’s Villa (Villa Adriana) ve Roma İmparatoru Nero’nun (M.S. 54-68) inşa ettirdiği ve adını taşıyan Nero’s Golden House (Domus Aurea) bulunmaktadır.

Teknik Detayları

Appia Yolu'nun inşa süreci şu adımları içeriyordu: Yol, düzleştirilmiş bir toprak yoldan başladı. Küçük taşlar ve harç toprak yolun üzerine döşendi. Bu temel tabakanın üzerine çakıl döşendi. Son olarak, yol düz bir yüzey sağlamak için sıkıca oturan, birbirine geçmeli taşlarla kaplandı. Taşlar birbirine o kadar sıkı ve yakın oturuyordu ki, tarihçi Procopius'un belirttiği gibi, bir araya getirilmiş yerine bir araya gelmiş gibi görünüyorlardı. Yolun ek özellikleri şunları içeriyordu, Su drenajı için yuvarlak orta kısım. Yolun her iki tarafında hendekler, bu hendekler koruyucu duvarlarla korunuyordu.

Beneventum’a Uzatılması

Roma, 295 yılında Umbria'daki Sentinum Muharebesi'nde kuzeylilere ezici bir darbe vurdu. Buna rağmen, Samnitler savaşmaya devam ettiler. Muharebeden sonra, Roma, Campania ve Samnium'da 13 koloni kurdu. Bu dönemde Via Appia'nın Capua'dan 35 mil uzatılarak, Caudine Forks'un ötesinde, Samnitlerin "sürülerin geçişi" anlamına gelen Maloenton olarak adlandırdığı bir yere kadar uzatıldığı belirtiliyor. Via Appia'nın uzatılmasıyla Calatia, Caudium ve o zamanlar henüz o ismi almamış olan Beneventum'a (şu anki adıyla Benevento) yolculuğun eklendiği ifade ediliyor. Ayrıca, burası aynı zamanda Via Latina'nın sona erdiği nokta olarak belirtiliyor.^[4]

Appilu ve Calabria’ya uzatılması

  M.Ö. 290 yılına gelindiğinde Samnitlerin egemenliği sona ermişti. Üçüncü Samnit Savaşı sırasında Romalıların Venusia'ya kadar olan yolu uzattıkları ve burada 20.000 kişilik bir koloni kurdukları görünmektedir.  Roma'nın genişlemesi, Güney İtalya'daki (Magna Graecia) Yunan varlığının önde gelen şehri olan Tarentum'u endişelendirdi. Tarentum, Romalılara karşı savaşmak üzere komşu Yunanistan'dan paralı asker Epir Kralı Pyrrhus'u kiraladı. M.Ö. 280 yılında, Romalılar, Tarentum'un batısındaki sahilindeki Heraclea Muharebesi'nde Pyrrhus'un ellerinde bir yenilgi yaşadı. Muharebe her iki taraf için de maliyetli oldu ve Pyrrhus'u "Bir tane daha böyle zafer kazanırsam kaybederim" şeklinde bir açıklama yapmaya zorladı. Bu durumu en iyi şekilde değerlendiren Roma ordusu, Yunan kenti Rhegium'a saldırdı ve orada Pyrrhus yanlısı kişilere katliam yaptı.

Pyrrhus, onları takip etmek yerine doğrudan Roma'ya, önce Via Appia ve ardından Via Latina üzerinden ilerledi. Via Appia üzerinde devam ederse bataklıkta tuzağa düşebileceğini biliyordu. Via Latina'da da böyle bir tuzaktan çekindiği için, Anagni'de karşı koymayla karşılaştıktan sonra çatışmadan kaçınarak geri çekildi. Campania'da kışlayan Pyrrhus, M.Ö. 279 yılında Roma tarafından takip edilerek Apulia'ya çekildi ve Asculum Muharebesi'nde ikinci maliyetli bir zafer elde etti. Apulia'dan çekilerek Sicilya'da kısa bir aradan sonra, M.Ö. 275 yılında Apulia'ya geri döndü ve Roma yoluyla Campania'ya doğru ilerledi.

Aynı yolla tedarik edilen Romalılar, bölgeyi Pyrrhus'a karşı başarıyla savundular ve onun ordusunu M.Ö. 275 yılında Beneventum Muharebesi'nde iki gün süren bir çatışmada ezip geçtiler. Roma, şehri "Kötü Olayların Yeri" anlamına gelen "Maleventum"dan "İyi Olayların Yeri" anlamına gelen "Beneventum" olarak yeniden adlandırdı. Pyrrhus, M.Ö. 272 yılında Argos'ta bir sokak çatışmasında öldüğü Yunanistan'a çekildi. Aynı yıl Tarentum, Romalılar tarafından ele geçirildi ve onlar İtalya'nın tamamında hakimiyetlerini sağlamlaştırdı.

Romalılar, M.Ö. 264 yılında Via Appia'yı Brundisium limanına kadar uzattılar. Beneventum'dan sonraki güzergâh artık Venusia, Silvium, Tarentum, Uria ve Brundisium idi. O dönemde İtalya'nın hükümeti Roma Cumhuriyeti idi. Appius Claudius 273 yılında öldü, ancak birkaç kez yolun genişletilmesine rağmen, kimse onun adını değiştirmeye teşebbüs etmedi.

  M.Ö. 109 yılında İmparator Traianus tarafından Via Appia yolunun Beneventium tarafından alternatif bir güzergâh şeklinde, Brundisium’a ulaşan bir yol yaptırıldı. Roma Cumhuriyet döneminde yapılan yol imparatorluk ve Batı Roma İmparatorluğu tarafından kullanıldı ancak Orta çağ’da çoğu yeri unutuldu. Günümüzde yolun kalıntıları Roma’da ve Romanın yakınlarında iyi bir şekilde korunuyor.[5]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Via Appia ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

Antik Roma ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.