Andrey Tarkovski
Doğum	Andrey Arsenyeviç Tarkovski 4 Nisan 1932(1932-04-04) Zavrazhye, Sovyetler Birliği
Ölüm	29 Aralık 1986 (54 yaşında) Paris, Fransa
Defin yeri	Sainte-Geneviève-des-Bois Rus Mezarlığı
Milliyet	Rus
Mezun olduğu okul(lar)	Gerasimov Sinematografi Enstitüsü
Etkin yıllar	1958-1986
Önemli eser(ler)	İvan'ın Çocukluğu (1962) Andrey Rublev (1966) Solaris (1972) Ayna (1975) Stalker (1979) Nostalji (1983) Kurban (1986)
Evlilik	Irma Raush (1957-1970) Larissa Kizilova (1970-1986)
Ebeveyn(ler)	Arseni Tarkovski Maria Vishnyakova
Ödüller	BAFTA (1988) Lenin Ödülü (1990)

Andrey Arsenyeviç Tarkovski (Rusça: Андрей Арсеньевич Тарковский; 4 Nisan 1935^[1] - 29 Aralık 1986) Sovyet-Rus film yönetmeni, senarist ve film kuramcısıdır.^[2] Tüm zamanların en büyük ve en etkili film yönetmenlerinden biri olarak kabul edilir. Yavaş ve şiirsel sinemanın önde gelen temsilcilerindendir.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

4 Nisan 1932'de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nde doğdu. Sergei Eisenstein'den sonra adı en çok duyulan Sovyet sinemacılardan biri olan Andrei Tarkovsky (Ünlü şair Arseniy Tarkovsky'nin oğlu), VGIK Sovyet Film Okulu'na girmeden önce müzik ve Arapça eğitimi aldı. VGIK'te saygın yönetmen Mikhail Romm'un öğrencisi oldu. Romm öğrencilerini bireysel yeteneklerini geliştirmek yolunda teşvik eden bir entelektüeldi.

Tarkovsky uluslararası sinema arenasında, ilk uzun metrajlı yapımı olan Ivanovo detstvo (İvan'ın Çocukluğu - 1962) ile dikkatleri üzerine çekti ve Venedik Film Festivali'nde büyük ödül kazandı. II. Dünya Savaşı yıllarında on iki yaşında bir casusun hikâyesini anlatan bu ödüllü film, ikinci yapımı için otoritelerde büyük bir beklenti oluşturdu.

İkinci filmi Andrei Rublyov (Andrey Rublev - 1969), 1971'e kadar Sovyet yetkililerce yasaklanmış olarak kaldı. Cannes Film Festivali dahilinde, ödül almaması için kasıtlı olarak festivalin son günü sabah saat 4:00'de gösterilmesine rağmen bir ödül kazanmayı başardı. 1972'de ünlü bilimkurgu yazarı Stanislav Lem'in aynı adlı romanından uyarlanan Solyaris (Solaris), Stanley Kubrick'in 2001: Bir Uzay Destanı'na Sovyetlerin cevabı olarak görüldü ancak Tarkovsky bunu hiçbir zaman kabul etmedi. Solaris gezegeninin yörüngesindeki bir uzay istasyonunda yaşanan doğaüstü olayların ve insanların hayalleri ve vicdan muhasebeleri üzerine derin bir gerilim-bilimkurgu filmi olan Solaris, diğer yapıtlarına göre daha rahat bir şekilde seyirciyle buluştu ancak 1975'te çektiği Zerkalo (Ayna) ile tekrar Resmi Engellere takıldı. Tarkovsky'nin kendi çocukluğundan kalma bazı anıları ile, kırklı yaşların sonundaki bir adamın çocukluğu, annesi ve savaş ile ilgili anılarında Sovyet halkına farklı bir bakış açısı sunan bu film yine pek çok resmi otorite tarafından yasaklanması gereken bir film olarak görüldü.

Bir sonraki film Stalker (İz Sürücü - 1979), ilk versiyonun bir laboratuvar kazası ile yok olmasından sonra, çok düşük bir bütçe ile yeniden çekilmek zorunda kaldı. Tarkovsky sinemasının belirgin özelliklerinden olan ağır ve uzun planların, özenli kompozisyonların, derin anlamlar içeren diyalogların en güzel şekilde kullanıldığı bu filmi takip eden ve resmi makamların izni ile İtalya'da çekilen Nostalghia (Nostalji - 1983) Andrei Tarkovsky'nin sıla özlemini dışa vurduğu ve sürgünde çevirdiği ilk filmidir. Son filmi Offret (Kurban - 1986)'in çekimlerini İsveç'te, Ingmar Bergman'ın ekibi ile tamamladı. Aynı sene Cannes Film Festivali'nde tam dört ödül alarak festivale damgasını vurdu. 28 Aralık 1986 tarihinde, Paris'te akciğer kanseri sebebiyle hayata veda etti.

1990'da "sinema sanatına olağanüstü katkısı, evrensel insani değerleri ve hümanist düşünceleri olumlayan yenilikçi filmleri" nedeniyle Tarkovsky'ye Lenin Ödülü verildi.

Sovyet yönetiminin tutumu[değiştir | kaynağı değiştir]

Her ne kadar Tarkovsky'nin kendi mektuplarında ya da yakın çevresinin tanıklığında Tarkovsky Sovyet ideolojisinin bir "kurbanı" olarak görülse de, bu durumun Glasnost'un yarattığı politik atmosferle ilgisi olduğu da düşünülebilir.^[3] Her ne kadar sistem tarafından kendisine ayrıcalık verilmemişse de, Alexander Askodlov ya da Kira Muratova gibi filmleri yasaklanan yönetmenler gibi baskı görmemiş ya da Sergei Parazdhanov gibi yargılanıp, hapsedilmemiştir. 1970'lerdeki işsizlik zamanında bile filmler planlamaya, senaryo yazmaya ve hatta 1977'de Hamlet'i sahneye koymaya fırsat bulmuştur.

Johnson ve Petrie^[4] Tarkovsky'nin günlüğündeki bir tutarsızlıktan söz ederler. Roma'da bulunduğu dönemde günlüğüne yazdığı kimi sayfalarda Tarkovsky gerek Mosfilm stüdyolarındaki, gerekse de genel olarak Goskino'daki bürokratlardan yakınır, film çekiminin bütün adımlarının ne kadar güç olduğundan bahseder, filmlerinin festivallere yeterince gönderilmediğinden ve özellikle de Zerkalo ve Stalker'in Cannes'da resmi olarak engellenmesini acı bulduğunu bildirir. Bununla birlikte yine Tarkovsky'nin günlüğünde Fransa'ya, birçok kere İtalya'ya, İsviçre'ye, İsveç'e ve başka ülkelere genellikle festivallere katılmak üzere yaptığı ve genellikle parti çizgisindeki yönetmenler için mümkün olan gezilerden bahsedilir. Aynı sıralarda Paradzhanov hapistedir. Filmleri Andrey Rublev hariç tamamlandıktan çok kısa bir süre sonra gösterime girmiştir. Filmleri Tarkovsky'nin dilediği gibi birçok festivalde yer alamadıysa da, Tarkovsky'nin günlüğünde belirttiği üzere, 1980 Mart ayı itibarıyla 26 tane ödül kazanmıştır. Johnson ve Petrie bu çelişkiyi yorumlarken bazı yazarların iddia ettiği gibi Tarkovsky'nin "Goskino'nun gözdesi" olmadığını vurgularlar. Bununla birlikte ulaştığı uluslararası başarının ister istemez yönetim tarafından bir saygı görmesine yol açtığını ve bu uluslararası ünün, yönetmenin sorunlarını popülerleştirmekte yardımcı olduğunu belirtirler.

Filmleri[değiştir | kaynağı değiştir]

1. Kurban Offret - Sacrificatio (1986) [1]24 Haziran 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
2. Tempo di viaggio (1983) [2]19 Temmuz 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
3. Nostalji - Nostalghia (1983) [3]21 Ağustos 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
4. İz Sürücü - Stalker (1979) [4]9 Nisan 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
5. Ayna - Zerkalo (1975) [5]9 Nisan 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
6. Solaris - Solyaris (1972) [6]2 Haziran 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
7. Andrey Rublev - Andrei Rublyov (1969) [7]12 Haziran 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
8. İvan'ın Çocukluğu - Ivanovo Detstvo (1962) [8]18 Ekim 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
9. Silindir ve Keman - Katok i Skripka (1960) [9]16 Haziran 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
10. Bugün Kimse İşten Çıkarılmayacak - Segodnya uvolneniya ne budet (1959) [10]21 Haziran 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
11. Konsantre - Kontsentrat (1958) [11]22 Haziran 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
12. Katiller - Ubijtsi (1958) [12]13 Haziran 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kitapları[değiştir | kaynağı değiştir]

1. Mühürlenmiş Zaman
2. Zaman Zaman İçinde
3. Andrei Tarkovsky: A Photographic Chronicle of the Making of The Sacrifice, av Layla Alexander-Garrett, Cygnnet, 2012 . ISBN 978-0-9570416-0-8

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Arseniy Tarkovskiy

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Johnson, Vida T. ve Petrie, Graham (1994), Tarkovsky, (iye) Daniel J. Goulding (Ed.) Five Filmmakers. Bloomington: Indiana Univ. Press, s. 1-49.
• Biyografi.info - Andrei Arsenyevich Tarkovsky
• IMDb Sayfası6 Mart 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Nostalghia.com yansısı
• Masters of Cinema13 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Vikisöz'de Andrey Tarkovski ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.

Wikimedia Commons'ta Andrey Tarkovski ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Bir Sineastın Portresi: Tarkovski ile Filmleri Üzerine
• Özgür Yaren: Doğulu Bir Bilge: Tarkovski, Evrensel, 12.11.2000
• Şener Güler: Tarkovski ve Sineması Üzerine Diyarbakır Sinema Kulübü.
• Tarkovski'den Yedi Armağan Yeni Özgür Politika, 10.02.2007
• Mühürlenmiş Zaman kitabından alıntılar