Ampirik sosyoloji

Ampirik sosyoloji veya Görgül toplumbilim,^[1] birincil sosyolojik bilgilerin toplanması, işlenmesi ve anlatılması için metodolojik yöntem ve tekniklere dayanan toplumbilim çalışmasıdır. Toplum yaşamının ekonomi, hukuk, aile ve siyaset gibi yanlarının inceleme sırasındaki durumunu betimler.^[1] Gündelik hayatın yönleriyle; kaynak veya bilgi formu olarak kullanılan ya da kullanılabilen sağduyu ile ilişkilendirilir.^[2] İnsanların birbirlerini nasıl takdir ettiklerini ve birbirleriyle nasıl anlaştıklarını tümevarımsal biçimde inceler.^[3] 1895 ve 1929 yılları arasında Amerika'da gelişimi başlayan ampirik sosyoloji, İlerici Dönem'in sosyal reform hareketlerinde kökleri olan bir Amerikan geleneğidir.^[4]

Tanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ampirik sosyolojide, belirli bir sosyal fenomen üzerinde tümevarımsal araştırmalar yapılır.^[5] Alman sosyolog Ferdinand Tönnies'e göre ampirik sosyoloji, olgusal bilgi veya kanıtların toplanmasıdır^[6]^[7] ve sosyoloji alanlarının belirlenmesindeki zorluklardan biri, sosyolojik teorinin sadece tümdengelimli akıl yürütmeye, ampirik sosyolojininse yalnızca tümevarımsal akıl yürütmeye dayalı olmamasıdır.^[6] Teorik ve uygulamalı sosyolojinin kavramsallığından ampirik sosyolojinin olgusallığına doğru gerçekleşen Tönnies'çi indirgeme, sorun odaklıdır. Bu durum, genellikle konu dışına çıkmayla sonuçlanan; geleneksel yöntemle hipotezden yola çıkıp analiz yoluyla doğrulamaya zıttır.^[8] Başka bir sosyolog olan Morris Janowitz sosyoloğun görevini, sosyal değişimin ampirik göstergelerini toplamak ve bir çizelge halinde göstermek olarak tanımlamıştır.^[9] Değişimleri tarihsel çerçevede ele alan Janowitz, tarih ve ampirik sosyoloji ilişkisini "Sosyoloji ve tarih bir noktada kesişir. Tüm ampirik sosyoloji tarihtir, ancak tarihin tamamı ampirik sosyoloji değildir." diyerek belirtmiştir.^[9]

Gelişimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ampirik sosyolojinin ilk aşaması, 1895 ve 1929 yılları arasında Chicago okulu tarafından bilimsel prosedüre getirilen değişikliklerle temsil edildi.^[10] Amerikalı sosyolog Barry Smart Sociology, Phenomenology and Marxian Analysis^[a] adlı kitabında, ampirik sosyolojinin Doğu Avrupa'da yerleşik olduğunu ve Doğu Avrupa'da Polonya ve Yugoslavya için daha fazla geçerli olduğunu söylemiştir.^[11] Toplum ve hukuk üzerine sosyolojik araştırmalar yapan Polonyalı sosyolog Ludwig Gumplowicz'in ampirik sosyolojinin gelişimine temel katkısı, insan gruplarına odaklanmasıdır.^[12] Avusturyalı bilim filozofu ve sosyolog Otto Neurath de ampirik sosyolojinin gelişmesinde etkili olmuştur.^[13] Hint sosyoloji profesörü G. S. Ghurye'nin öğrencileri tarafından Hindistan'daki şehirler ve sorunları üzerine anket türü ampirik sosyoloji çalışmaları yapılmıştır.^[14] A. Bopegamage, Delhi şehri üzerine ekolojik bir çalışma yürütürken, M.G. Kulkarni, Karnataka'nın kuzeybatı kesiminde Hinterland'ı bir metropolden ziyade kırsal olarak değerlendiren Gokak Taluka için benzer bir ekolojik çalışma yürütmüştür. Bombay şehrinin banliyö ekolojisi C. Rajagopalan tarafından incelenmiştir.^[15] Ghurye, 1930'ların başında gerçekleştirdiği Sexual behavior and habits of a sample of middle-class people in Bombay (doğum kontrol uygulamalarına ilişkin bir araştırma) adlı araştırması ile de ampirik sosyolojinin Hindistan'daki gelişimine katkıda bulunmuştur.^[16] Türkiye'de ampirik sosyoloji eksenli çalışmalar 1930'lu yıllarda Mehmet Ali Şevki'nin bu doğrultuda araştırmalar yapmasıyla başlamıştır.^[17] Türk yazar ve İstanbul Üniversitesi sosyoloji profesörü Ertan Eğribel ampirik sosyolojinin Türkiye'de uygulanmasını "Türk sosyologlarının Amerikan sosyolojisi kaynaklı ampirik sosyoloji yapma tutkuları, onların kendi tarihlerine ve geçmişlerine yönelmelerini engellemiştir" diyerek eleştirmiştir.^[18]

Yaklaşımlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Ampirik sosyoloji de Parsons'un sistem teorisi gibi “pozitivizm” olarak tanımlanır ve eleştirilir. Adorno'ya göre, pozitivizm burada birbiriyle zorunlu olarak bağlantılı olmayan iki özellikle karakterize edilir.^[19]

Ampirizm ve pozitivizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Sosyolojideki ampirik ve pozitivist yaklaşımlar, verilerin toplanmasının ve analizinin önemli olduğunu savunur.^[20] Ampiriklik, bilginin düşünce ve duygulardan ziyade sadece duyuların söylediklerine dayanabileceği fikridir.^[20] Bu nedenle ampirik sosyoloji, sosyolojinin soyut teorilere değil, duyulardan toplanan verilere dayanması gerektiği görüşüdür. Pozitivizm başlangıçta ampiriklik gibi görünür, ancak bir düzeyde, sosyal meselelerin fiziksel bilimlerin yöntemleri kullanılarak incelenmesi gerektiği inancıdır.^[20]

Değerlendirilmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ampirik sosyoloji hem pratik hem de fiziksel olarak talepkâr bir araştırma yöntemi olarak görülmektedir; anket araştırmaları veya etnografi için veri toplamaya çalışmanın zaman ve para gerektirdiği düşünülmektedir.^[21] Sosyolog Herbert J. Gans For an Empirical Sociology of the Future^[b] adlı makalesinde, "Geleceğin ampirik çalışması devam eden bir girişim olacaktır. Günümüzün gelecekteki yapıları, ya doğal olarak zaman içinde ya da ülke ve önemli kurum ve kuruluşlarındaki beklenmedik olaylar veya değişen koşulların doğrudan bir sonucu olarak değişecektir. İklim değişikliğinin hızı, ekonominin mevcut durgunluğu, yönetim biçiminin kutuplaşması ve eşitsizlik ile aşağıya doğru hareketlilikteki artış devam ederse, o zaman uzmanların gelecekle ilgili popüler ve elit endişeleri büyük olasılıkla yoğunlaşacaktır." diyerek ampirik araştırmanın gelecekteki önemini vurgulamıştır.^[22] Andrzej Wohl ampirik sosyolojinin bilimsel açıdan güvenilecek tek sosyolojik eğilim olduğunu öne sürmüştür.^[23] Wohl, spor sosyologları tarafından bilimsel bir değere sahip olabileceği kabul edilebilecek verilerin, ampirik araştırmalar ve ölçülebilir tekniklerin yardımıyla elde edilen veriler olduğu çıkarımını da yapmıştır.^[23]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar

^
Sosyoloji, Fenomenoloji ve Marksist Analiz
^
Geleceğin Ampirik Sosyolojisi İçin

Dipnotlar

^ ^a ^b Ozankaya 1975, s. 50.
^ Chaplin 2002, s. 159.
^ Bernard G. Mulvaney 1942, ss. 225-230.
^ Williams 2015, s. 4.
^ Bevir 2010, s. 1379.
^ ^a ^b Schad 2019, s. 71.
^ Tönnies 2019, s. 442.
^ Cahnman 1973, s. 17.
^ ^a ^b Janowitz 2017, s. 65.
^ James D. Wright 2015, ss. 558-566.
^ Smart 2013, s. 38.
^ Gumplowicz 2020, s. 14.
^ Ülken 1941, s. 317.
^ Patel 2016, s. 243.
^ Patel 2016, s. 245.
^ Patel 2016, s. 248.
^ Eğribel 2010, s. 158.
^ Eğribel 2003, s. 109.
^ Victoria Publishing 1976, s. 95.
^ ^a ^b ^c McCormack 2018, s. 30.
^ Payne 2014, s. 42.
^ Gans 2016.
^ ^a ^b WN-Polish Scientific Publishers 1974, s. 6.

Kullanılan kaynaklar

Bernard G. Mulvaney, C. S. V. (1942). "The Place of Empirical Sociology". The American Catholic Sociological Review. 3 (4): 225-230. doi:10.2307/3707460. ISSN 0362-515X. 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2021.
Ozankaya, Özer (1975). Toplumbilim terimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Schad, Susanne Petra (15 Nisan 2019). Empirical social research in Weimar-Germany (İngilizce). Walter de Gruyter GmbH & Co KG. ISBN 978-3-11-155854-7. 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2021.
Tönnies, Ferdinand (2019). Fortschritt und soziale Entwicklung geschichtsphilosophische Ansichten. 1. Auflage. Arno Bammé, Profil Verlag GmbH. München. ISBN 978-3-89019-732-6. OCLC 1052431713.
Chaplin, Elizabeth (2002). Sociology and Visual Representation (İngilizce). Routledge. ISBN 978-1-134-90605-5. 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2021.
Payne, Geoff; Dingwall, Robert; Payne, Judy; Carter, Mick (21 Ağustos 2014). Sociology and Social Research (RLE Social Theory) (İngilizce). Routledge. ISBN 978-1-317-65085-0.
Gans, Herbert J. (2016). "For an Empirical Sociology of the Future". Items (İngilizce). Social Science Research Council. 19 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2021.
Cahnman, Werner Jacob (1973). Ferdinand Tönnies: A New Evaluation (İngilizce). Brill Archive. ISBN 978-90-04-03680-2.
McCormack, Mark; Anderson, Eric; Jamie, Kimberly; David, Matthew (16 Mart 2018). Discovering Sociology (İngilizce). Macmillan International Higher Education. ISBN 978-1-137-60975-5. 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2021.
Smart, Barry (15 Ekim 2013). Sociology, Phenomenology and Marxian Analysis: A Critical Discussion of the Theory and Practice of a Science of Society (İngilizce). Routledge. ISBN 978-1-134-47973-3. 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2021.
Gumplowicz, Ludwig (26 Ağustos 2020). Outlines of Sociology (İngilizce). Routledge. ISBN 978-1-000-15982-0. 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2021.
Patel, Sujata (26 Nisan 2016). Doing Sociology in India: Genealogies, Locations, and Practices (İngilizce). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-908965-9.
Janowitz, Morris (5 Temmuz 2017). Social Change and Politics: 1920-1976 (İngilizce). Routledge. ISBN 978-1-351-49048-1. 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2021.
Eğribel (2010). Türk sosyologları ve eserleri. Ertan Eğribel, Ufuk Özcan. Kitabevi. ISBN 978-605-4208-62-3.
Eğribel, Ertan (2003). Kemal Tahir'in 30. ölüm yıldönümü anısına. Kızılelma. ISBN 978-975-8334-25-4.
Ülken, Hilmi Ziya (1941). İçtimaı̂ doktrinler tarihi. Yenidevir Basımevi. 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2021.
Williams, Joyce E.; MacLean, Vicky M. (24 Haziran 2015). Settlement Sociology in the Progressive Years: Faith, Science, and Reform (İngilizce). BRILL. ISBN 978-90-04-28757-0. 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2021.
International encyclopedia of the social & behavioral sciences. Second edition. James D. Wright. Amsterdam. 2015. ISBN 978-0-08-097087-5. OCLC 904209795. 11 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2021.
Bevir, Mark (18 Mart 2010). Encyclopedia of Political Theory: A - E (İngilizce). SAGE. ISBN 978-1-4129-5865-3. 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2021.
Sociological Analysis & Theory (İngilizce). Victoria Publishing Company. 1976. 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2021.
International Review of Sport Sociology (İngilizce). PWN-Polish Scientific Publishers. 1974. 15 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2021.

[cnote_a] 
Sosyoloji, Fenomenoloji ve Marksist Analiz

[cnote_b] 
Geleceğin Ampirik Sosyolojisi İçin

[FOOTNOTEOzankaya197550-1] Ozankaya 1975, s. 50.

[FOOTNOTEChaplin2002159-2] Chaplin 2002, s. 159.

[FOOTNOTEBernard_G._Mulvaney1942225-230-3] Bernard G. Mulvaney 1942, ss. 225-230.

[FOOTNOTEWilliams20154-4] Williams 2015, s. 4.

[FOOTNOTEBevir20101379-5] Bevir 2010, s. 1379.

[FOOTNOTESchad201971-6] Schad 2019, s. 71.

[FOOTNOTETönnies2019442-7] Tönnies 2019, s. 442.

[FOOTNOTECahnman197317-8] Cahnman 1973, s. 17.

[FOOTNOTEJanowitz201765-9] Janowitz 2017, s. 65.

[FOOTNOTEJames_D._Wright2015558-566-10] James D. Wright 2015, ss. 558-566.

[FOOTNOTESmart201338-11] Smart 2013, s. 38.

[FOOTNOTEGumplowicz202014-12] Gumplowicz 2020, s. 14.

[FOOTNOTEÜlken1941317-13] Ülken 1941, s. 317.

[FOOTNOTEPatel2016243-14] Patel 2016, s. 243.

[FOOTNOTEPatel2016245-15] Patel 2016, s. 245.

[FOOTNOTEPatel2016248-16] Patel 2016, s. 248.

[FOOTNOTEEğribel2010158-17] Eğribel 2010, s. 158.

[FOOTNOTEEğribel2003109-18] Eğribel 2003, s. 109.

[FOOTNOTEVictoria_Publishing197695-19] Victoria Publishing 1976, s. 95.

[FOOTNOTEMcCormack201830-20] McCormack 2018, s. 30.

[FOOTNOTEPayne201442-21] Payne 2014, s. 42.

[FOOTNOTEGans2016-22] Gans 2016.

[FOOTNOTEWN-Polish_Scientific_Publishers19746-23] WN-Polish Scientific Publishers 1974, s. 6.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[a]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[b]

[22]

[23]

Ampirik sosyoloji nedir?, Ampirik sosyoloji anlamı nedir?, Ampirik sosyoloji ne demektir?