Ampelmännchen

Ampelmännchen (yardım·bilgi), Alman Demokratik Cumhuriyeti'nde (DDR - Doğu Almanya) yaya geçitlerindeki trafik ışıklarında kullanılan sembolik bir insan figürü. 1990'daki Alman yeniden birleşmesi öncesi, iki Alman devleti farklı Ampelmännchen figürleri kullanıyordu. Batı Almanya'da genel bir insan figürü kullanılırken, doğuda fötr şapkalı bir erkek kullanılıyordu.

Doğu Almanya'da sevilen figürlerden biri olan^[1] Ampelmännchen, Demir Perde ülkelerinin sonuna kadar ayakta kalmayı başarabilen Doğu Almanya'ya ait ikonlardan biridir.^[2] Berlin Duvarı'nın yıkılmasından bir süre sonra kült statüsüne ulaşan Ampelmännchen, turistler arasında popüler bir hediyelik eşya olmuştur.^[1]

Kavram ve tasarım[değiştir | kaynağı değiştir]

Yayalar için ilk trafik ışıkları 1950'lerde konuldu ve çoğu ülkede birbirinden farklı tasarımlar kullanmaya başladı.^[3] O dönemlerde arabalar, bisikletler ve yayalar için aynı trafik ışıkları kullanılıyordu.^[4] Doğu Berlin Ampelmännchen'ı 1961 yılında trafik psikologu Karl Peglau (1927–2009) tarafından, yeni trafik ışıkları teklifinin bir parçası olarak sunuldu. Peglau, mevcut trafik ışıklarında kullanılan standart renklerin renk körü insanlar için bir anlam ifade etmediği ve ışıkların fazla küçük, zayıf kaldığı konusunda eleştirilerde bulundu. Işıkların mevcut renklerini korurken, üç renk için de farklı şekiller kullanılmasını önerdi. Bu fikir geniş bir çevrede destek görse de, mevcut ışıklarının hepsinin değiştirilmesini gerektireceği ve bu da büyük bir maliyet istediği için plan uygulamaya konmadı.^[5]

Fakat motor trafiğinden farklı olarak yaya trafiğinde çocuklar, yaşlılar ve engelliler de bulunabiliyordu ve ışıkların onlar da düşünülerek tasarlanması gerekmişti. Yeni tasarımda küçük adamın, bir barikat gibi yana açılan kolları "dur" işaretini vurgularken, yürüyen adamın yandan görünüşü ve hareket halindeki bacakları da geçilebileceğini gösteriyordu. Sarı ışık, yaya trafiğinin çok yoğun olmadığı gerekçesiyle iptal edildi.^[5]

Doğu Almanya'daki tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Günümüzde ışıkları *Ampelmännchen* ile gösteren bir trafik ışığı.

Ampelmännchen resmî olarak 13 Ekim 1961'de Berlin'de tanıtıldı. Fakat o tarihte medya ve toplumun ilgisi sembollerden çok yeni trafik ışıklarının üzerindeydi.^[5] Daha sonraları Ampelmännchen o kadar popüler oldu ki; 1980'lerde ebeveynler ve öğretmenler sembolü, çocukların yol güvenliği ve trafik eğitiminin bir parçası olarak kullandı.^[5] Doğu Almanya İçişleri Bakanı bu iki trafik ışığı figürünü canlandırmayı ve yol gösterici olarak kullanmayı düşündü. Ampelmännchen, çizgi romanlarda ve trafik ışıklarından bağımsız durumlarda da görülmeye başladı. Kırmızı Ampelmännchen tehlikeli durumlarda kullanılırken, yeşil Ampelmännchen yol gösterici oldu. İçinde bu karakterleri barındıran oyunlar geliştirildi. Radyo yayınlarında Ampelmännchen hikâyeleri yayınlandı.^[6] Ampelmännchen'in ünü Doğu Almanya'nın dışına taştı ve 1984'te Çek yol güvenliği filmleri festivalinde Ampelmännchen içeren bir animasyon filme ödül verildi.^[7]

Birleşme sonrası tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

1990 Alman yeniden birleşmesi sonrası tüm trafik ışıklarını Batı Alman formunda standartlaştırma çalışmaları başladı. Doğu Alman trafik işaretleri de, iki Alman ülkesi arasında yazı tipi farkları olduğu için kaldırıldı.^[8] Ampelmännchen içeren Doğu Alman eğitim programları kaldırıldı. Bu durum, Doğu Alman kültürünün bir parçası olan Ampelmännchen'in kurtarılması için bir çağrı yapılmasına sebep oldu.^[1]^[2] Bu amaçla düzenlenen ilk kampanya 1995 yılında Berlin'de başlatıldı.

Markus Heckhausen adındaki Tübingenli bir grafik tasarımcısının Berlin ziyareti sırasında keşfettiği Ampelmännchen'i canlandırma çabası VEB Signaltechnik kurumu tarafından da destek gördü. Böylelikle figürler pazarlama amaçlı da kullanılmaya başlandı. Ampelmännchen, Doğu Almanya nostaljisi Ostalji hareketinin maskotu haline geldi.^[2] Protestolar sonucunda Ampelmännchen, 2005 yılında Berlin'in batı bölgeleri de dahil yaya geçişlerine geri geldi.^[4] Saarbrücken^[9] ve Heidelberg^[10] gibi bazı Batı Almanya şehirleri de bu tasarımı kullanmaya başladı. Saarbrücken polis şefi Peter Becker, Doğu Alman Ampelmännchen'in, Batı Alman trafik ışıklarına göre daha güçlü sinyale sahip olduğunu söyledi.^[9] Fakat Heidelberg'de bir devlet kurumu, trafik işaretlerinin standartlaştırılması için Ampelmännchen'lerin kurulumunun durdurulmasını istedi.^[10]

Çeşitleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Günümüzde Almanya'da üç çeşit Ampelmännchen bulunmaktadır; eski Doğu Alman versiyonu, eski Batı Alman versiyonu ve 1992'de tanıtılan yeni versiyon. Doğu Almanlar 1980'den beri Ampelmännchen trafik ışıklarının görünümünü şaka amacıyla değiştirdi. Erfurt'taki trafik ışıklarındaki çoğu Ampelmännchen sırt çantası ya da kamera gibi aksesuarlara sahiptir.^[10] 2004'te Joachim Roßberg Ampelmännchen'in kadın versiyonu Ampelfrauyu tasarladı. Bu tasarım Zwickau,^[11] Dresden^[12] ve Fürstenwalde'deki^[13] bazı trafik ışıklarında kullanılmaktadır.

Ampelfrau
Şemsiyeli bir Ampelmännchen
Bisikletli Ampelmännchen
Bir uyarı ışığında Ampelmännchen

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c "East German Loses Copyright Battle over Beloved Traffic Symbol" (İngilizce). Deutsche Welle. 17 Haziran 2006. 28 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2008.
^ ^a ^b ^c "Ampelmännchen is Still Going Places" (İngilizce). Deutsche Welle. 16 Haziran 2005. 21 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2008.
^ Heckhausen, Markus (1997). "Die Entstehung der Lichtzeichenanlage". Das Buch vom Ampelmännchen (Almanca). ss. 15-17.
^ ^a ^b Jacobs, Stefan (26 Nisan 2005). "Ein Männchen sieht rot" (Almanca). Der Tagesspiegel. 28 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2009.
^ ^a ^b ^c ^d Peglau, Karl (1997). "Das Ampelmännchen oder: Kleine östliche Verkehrsgeschichte". Das Buch vom Ampelmännchen (Almanca). ss. 20-27.
^ Vierjahn, Margarethe (1997). "Verkehrserziehung für Kinder". Das Buch vom Ampelmännchen (Almanca). ss. 28-30.
^ Rochow, Friedrich (1997). "Stiefelchen und Kompaßkalle". Das Buch vom Ampelmännchen (Almanca). ss. 32-41.
^ Gillen, Eckhart (1997). Das Buch vom Ampelmännchen (Almanca). s. 48.
^ ^a ^b Bolzenius, Theodor (23 Mayıs 2006). "Polizisten flitzen mit Segways durch die Kirchenmeile" (Almanca). katholikentag.net. Erişim tarihi: 11 Aralık 2008. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ ^a ^b ^c "Deutschland wächst zusammen – Ampelmännchen und Grüner Pfeil". Politik und Unterricht (Almanca), 2/2000. 2000. 28 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2008.
^ "Grünes Licht für Ampelfrau" (Almanca). Der Spiegel. 23 Kasım 2004. 5 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2008.
^ "Markenrechte an Ampelfrau beschäftigen die Justiz" (Almanca). Berliner Morgenpost. 23 Nisan 2007. 14 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2008.
^ "Hats off as "Ampelfrau" helps Germans cross the road" (İngilizce). Reuters. 7 Mart 2012. Erişim tarihi: 7 Mart 2012.

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Heckhausen, Markus, (Ed.) (1997). Das Buch vom Ampelmännchen (Almanca). Eulenspiegel Verlag. ISBN 3-359-00910-X.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Original Ampelmann 9 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ampelmann'ı ilk üreten firma (Almanca)
ampelmann.de'de Ampelmann 28 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca)

[dw2-1] "East German Loses Copyright Battle over Beloved Traffic Symbol" (İngilizce). Deutsche Welle. 17 Haziran 2006. 28 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2008.

[dw-2] "Ampelmännchen is Still Going Places" (İngilizce). Deutsche Welle. 16 Haziran 2005. 21 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2008.

[3] Heckhausen, Markus (1997). "Die Entstehung der Lichtzeichenanlage". Das Buch vom Ampelmännchen (Almanca). ss. 15-17.

[siehtrot-4] Jacobs, Stefan (26 Nisan 2005). "Ein Männchen sieht rot" (Almanca). Der Tagesspiegel. 28 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2009.

[peglau-5] Peglau, Karl (1997). "Das Ampelmännchen oder: Kleine östliche Verkehrsgeschichte". Das Buch vom Ampelmännchen (Almanca). ss. 20-27.

[6] Vierjahn, Margarethe (1997). "Verkehrserziehung für Kinder". Das Buch vom Ampelmännchen (Almanca). ss. 28-30.

[stiefelchen-7] Rochow, Friedrich (1997). "Stiefelchen und Kompaßkalle". Das Buch vom Ampelmännchen (Almanca). ss. 32-41.

[erneuerungsprozess-8] Gillen, Eckhart (1997). Das Buch vom Ampelmännchen (Almanca). s. 48.

[katholikentag-9] Bolzenius, Theodor (23 Mayıs 2006). "Polizisten flitzen mit Segways durch die Kirchenmeile" (Almanca). katholikentag.net. Erişim tarihi: 11 Aralık 2008. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[politikundunterricht-10] "Deutschland wächst zusammen – Ampelmännchen und Grüner Pfeil". Politik und Unterricht (Almanca), 2/2000. 2000. 28 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2008.

[11] "Grünes Licht für Ampelfrau" (Almanca). Der Spiegel. 23 Kasım 2004. 5 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2008.

[12] "Markenrechte an Ampelfrau beschäftigen die Justiz" (Almanca). Berliner Morgenpost. 23 Nisan 2007. 14 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2008.

[13] "Hats off as "Ampelfrau" helps Germans cross the road" (İngilizce). Reuters. 7 Mart 2012. Erişim tarihi: 7 Mart 2012.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Ampelmännchen nedir?, Ampelmännchen anlamı nedir?, Ampelmännchen ne demektir?