Akupunktur, Geleneksel Çin Tıbbı (GÇT)'na göre vücudu saran Enerji Kanalları üzerinde yer alan özel gözelerin yine GÇT kuramları doğrultusunda iğne, moksa veya masaj yöntemleriyle uyarılarak ilgili organlardaki rahatsızlıkların giderilmesi için kullanılan bir yöntemdir. 1970lerden sonra batı toplumlarında da sıklıkla görülmeye başlayan akupunktur tedavi yöntemi üzerine görüşler farklılıklar göstermektedir. Kimi uzmanlar, modern bilim kriterleriyle örtüşmediği ve etkili bir tedavi yöntemi olmadığı için akupunktur hakkında sözdebilim eleştirisi yaparlarken^[1][2][3] kimi uzmanlar da farklı kültür ve anlayışların yaklaşımlarının modern bilim yaklaşımlarından farklı olması o yöntemi bilim dışı tutmaya yeterli olmayacağını, modern tıbbın da birbiriyle çelişen bulgular sergileyebildiğini anımsatmaktadırlar^[4] Akupunktur, tüm modern dünyada tamamlayıcı tıp adı altında kendine yer edinmiş ve destek bulmuştur.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Çin Tarihinde akupunkturun ilkel uygulamalarının, yazılı dönemlerden de çok eskilere dayandığı öne sürülmektedir. İğnelerin kullanımından çok önce bian denilen keskin kenarlı taşların kullanılmakta olduğu Han Hanedanlığı döneminde (M.Ö.206-M.S.220) kaleme alınmış olan Shuo Wen Jie Za adlı kitapta ifade edilmektedir. Zamanla bian taşlarının yerine kemik veya bambudan yapılan iğneler kullanılmaya başlanmıştır. Shang Hanedanlığı (M.Ö. 16.yüzyıldan 11.yüzyıla kadar) döneminde bronz döküm tekniği geliştirildiğinde bronz iğne kullanım imkânı ortaya çıkmış ve metal iğnelerin kullanımı önem kazanmıştır. Akupunkturun uygulanışı hakkındaki en geniş ilk bilgi Çin'de Savaşan Eyaletler Döneminde (M.Ö. 475-221) yazılan Huangdi Nei Jing (Dahiliyenin Klasiği-Huangdi) adlı tıbbi kitapta verilmektedir. Eserde hem dönemde uygulanan teknikler hem de kadim dönemden aktarılan bilgiler yer almaktadır.

Doğu ve Batı Tsin Hanedanlıkları döneminden (M.S.265-420) Güney ve Kuzey Hanedanlıkları (M.S.420-589) dönemine değin akupunktur uygulanımı yaygınlaşarak gelişmiş ve bu dönemde kaleme alınan Zhen Jiu Jia Yi Jing adlı kitapta akupunkturda kullanılan meridyen noktalarının tam yeri ve isimleri belirlenmiştir. Kitapta ayrıca her bir noktanın özellikleri ve diğer noktalarla ilişkisi ile takviye tahliye yöntemleri de anlatılmıştır.

Sung, Kin ve Yuan hanedanlıkları (960-1368) döneminde akupunktur alanına en önemli katkı Wang Wei-yi tarafından yazılan Tong Jen Shu Xue Zhen Jiu Tu Jing adlı kitaptır. Bu kitapta akupunktur noktaları hakkında ayrıntılı açıklamalar yapılmış ve insan bedenindeki 657 nokta tam olarak gösterilmiştir. Wang Wei-yi aynı zamanda eğitim alanında da kullanılması için gerçek insan bedeni büyüklüğünde ve üzerinde akupunktur noktaları gösteren bronz heykellerin de yapılmasını sağlamıştır.

Tang Hanedanlığı döneminde hanlık tıp akademisinde akupunktur öğrencilere öğretilmeye başlanmış ve akupunkturun gelişmesinde önemli rol oynayan hekimler yetiştirilmiştir.

Akupunktur ilk olarak Dabry (1853) ve Morant (1927) tarafından Batı'ya tanıtıldı.

Bilgi dayanağı[değiştir | kaynağı değiştir]

Akupunktur Çin Tıbbı'nın kollarından biridir. Dolayısıyla Çin Tıbbının dayandığı bilgi birikimlerinin tamamı akupunktur için de geçerlidir. Çin Tıbbı'nın maddi dayanağı Dao Evren Anlayışıdır. Kısaca; bu anlayışta everenin başlangıcı karanlıktır, bilmenin imkansız olduğu adsız bir şeydir. Ancak bu karanlık hareket ve değişimin kaynağıdır aynı zamanda. Hareket, Yin ve Yang karşıt kutup ilkesiyle birlikte oluşur. Evrendeki tüm değişim dönüşümler insanın da evrimini tetikleyen süreçlerdir. İnsan ve sağlığı bu değişimlerden bağımsız değildir. Temel olarak vücudun cisimsel kısmı tüm hücre ve alt yapıları dahil ağırlıkla Yin özelliklidir. Tüm bu cisimsel yapının enerjisi, işlevi ise Yang özellikler taşır. Bu Yin yang ayrımı katı ve mutlak bir ayrım değildir. Derinlemesine irdelenmelidir. Tümüyle görecelidir. Bedende yin ve yang uyum içindeyse, insan da içinde bulunduğu koşullarla uyumu yakalar. Dolayısıyla sağlıklı olmak ve hasta olmak kavramları Çin Tıbbı litaratüründe tümüyle yin ve yang uyumu ya da uyumsuzluğuna dayanır. Akupunkturun da temel dayanağı bunun üzerine inşa edilmiştir.

İnsan, soğuk, sıcak, nemli, kuru veya rüzgarlı doğal dış koşullardan, toplumsal etkileşimlerden, yedikleri ve içtiklerinden, yaşamaını sürdüğü yerin yapısından etkilenir. Bu dıştan maruz kalınan enerjilerle, bedeni ve elektromanyatizması sürekli bir etkileşim içinde değişir. Vücut, sürekli bir uyum arayışındadır. Her bireyin, farklı enerjisel ortamlara maruz kalması, yakalayabileceği uyum seviyelerinde de farklılıklar gösterecektir. Uyumu yakalamada ortaya çıkan sorunlar bedensel ve duygusal rahatsızlıklar olarak kendini göstermeye başlar. Akupunkturla hedeflenen durum belli kuram ve kurallar doğrultusunda bu uyumun tekrar oluşmasını sağlamaktır. GÇT'de kullanılan tüm kuramlar örneğin yin ve yang ilkeleri, Çİ ve Kan Kuramı, Bedensel sıvılar, 5 Dönüşüm kuramı, organlar ve enerji kanalları; dolu ve boş organlar kuramı Akupunkturda da tedavi için kullanılmaktadır. Doğu bilimlerinin parça ve bütünün birbirinden bağımsız açıklanamayacağı yaklaşımı doğrultusunda doğu tıbbı, psikolojiyi ve bedeni ayrı ayrı incelemez. Herhangi bir organsal rahatsızlık, belirli bir psikolojik rahatsızlığı tetikleyeceği gibi; herhangi bir psikolojik rahatsızlık da organsal bir rahatsızlığın göstergesi olur.

Etkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Zayıflama, sigarayı bırakma gibi amaçlarda da kullanılmaktadır.

• Analjezik Etki: Akupunktur'un en çok bilinen ve kullanılan etkilerinin başında baş, bel ve romatizma ağrıları gibi ağrılardaki ağrı kesici etkisidir.^{[kaynak belirtilmeli]}
• Sedasyon Etkisi: Akupunktur tedavisi sırasında alınan EEG'lerde hastaların beyin dalgalarında değişimler tespit edilmiştir.^{[kaynak belirtilmeli]} Uykusuzluk, epilepsi gibi problemlerin tedavisinde akupunkturun bu etkisinden yararlanılmaktadır.
• Homeostazis Etki: Vücudun sempatik, parasempatik ve endokrin sistemlerinde denge kurulmasına yardımcı olur.^{[kaynak belirtilmeli]}
• Bağışıklık sistemini yükseltme: Akupunktur vücudun direncini arttıran antikor, gamaglobulinleri yükselterek bağışıklık sistemini güçlendirmektedir.^{[kaynak belirtilmeli]}
• Psikolojik Etki: Beyindeki dopamin ve seratonin seviyesi akupunktur ile artmaktadır.^{[kaynak belirtilmeli]}
• Motor Tamir Etkisi: Oluşan paralizilerde motor iyileşme akupunktur ile hızlanmaktadır.
• Rejenerasyon Etkisi: Bölgesel kan akımını arttırarak hücre yenilenmesini sağlar.^{[kaynak belirtilmeli]}

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Alternatif tıp
• Sözdebilim

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• The Academy of Traditional Chinese Medicine, An Outline of Chinese Acupuncture, Foreign Languages Press, Peking, 1975.
• Acupuncture (Wikipedia) 5 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Hua Shou's Shi si jing fa hui (Expression of the Fourteen Meridians). 19 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Standard acupuncture nomenclature by WHO (World Health Organization)18 Mart 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Savunmalar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Acufinder.com 14 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Acupuncture.com.au 10 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Acupuncture Today 29 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - A regularly updated acupuncture newspaper and website based in the U.S.A.
• Acupuncture Network 17 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Chinese Medicine Times 4 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Online acupuncture and herbal journal
• The Journal of Chinese Medicine 30 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Theoretical and clinical articles
• Akupunktur: Bilimsel bir Tedavi Yöntemi

Eleştiriler[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Akupunktur ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• acupuncture 15 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Robert Todd Carroll, Skeptic's Dictionary
• Quackwatch article on acupuncture2 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Acupuncture: Nonsense With Needles - a report from a physician who visited China after Nixon
• A Neuroscientist Investigates Acupuncture - Robert Drysdale
• Chinese Acupuncture For Heart Surgery Anesthesia - Gary P. Posner, M.D. and Wallace Sampson, M.D.