Afife Tiyatro Ödülleri, tiyatro sahnesine çıkan ilk Türk kadın oyuncu Afife Jale anısına İstanbul'da 1996-1997 tiyatro sezonundan beri her yıl verilen sanat ödülü.

Türkiye'de tiyatro sanatına ilginin gelişmesini sağlamak ve tiyatro sanatına ve sanatçısına destek olmak amacıyla düzenlenir. On bir ana ödül ve dört özel ödül olmak üzere 15 dalda verilmektedir.^[1]

Ödül, Yapı Kredi Sigorta tarafından başlatılmış; İlk ödül töreni 1997'de, 28 Nisan günü yapılmıştır. 2010-2011 sezonundan bu yana Yapı Kredi Bankası tarafından organize edilmektedir. Ödüller için adaylıklar her sene, genellikle nisan ayının başında açıklanır, ödül töreni ise, genellikle, nisan ayının sonunda düzenlenir. Ödüllerin Nisan ayında verilmesi, Afife Jale'nin ilk defa 1919 yılında Nisan ayında Yamalar oyununda sahneye çıkmış olması ile ilgilidir.^[2] İstanbul'daki tüm profesyonel tiyatrolar değerlendirme kapsamındadır

Kategoriler[değiştir | kaynağı değiştir]

Yapı Kredi Afife Tiyatro Ödülleri, ilk düzenlendiği yıl 13 dalda verilirken, iki yıl sonra ışık ve efekt tasarımcılığı ödüllerinin birleştirilmesi sonucu 12 dala indi, 2002'de "yardımcı rolde yılın en başarılı müzikal ya da komedi erkek-kadın oyuncusu" ve 2012'de "en başarılı genç kuşak sanatçı" dallarının eklenmesiyle 15 dala çıktı. 2014 yılında, komedi ve müzikal oyunlarının dram oyunlarıyla birlikte değerlendirilmesine karar verildiğinden, komedi/müzikal dallarında ödüller verilmemeye başlandı ve ödül sayısı 11'e indi. 2019 yılında "en başarılı hareket düzeni (koreografisi)" eklendi ve ödüller 12 dalda dağıtıldı. Ayrıca her yıl Muhsin Ertuğrul Özel Ödülü, Cevat Fehmi Başkut Özel Ödülü, Yapı Kredi Özel Ödülü ve Haldun Dormen Özel Ödülü olmak üzere dört özel ödül verilmektedir. Ek olarak, 1997-2011 yılları arasında Nisa Serezli Aşkıner Özel Ödülü, 2000-2011 yılları arasında Tiyatroda Yeni Kuşak Özel Ödülü, 2004-2012 yılları arasında Yapı Kredi Sigorta Özel Ödülü verilmiştir.

• Yılın En Başarılı Oyunu
• Yılın En Başarılı Yönetmeni
• Yılın En Başarılı Kadın Oyuncusu
• Yılın En Başarılı Erkek Oyuncusu
• Yılın En Başarılı Yardımcı Kadın Oyuncusu
• Yılın En Başarılı Yardımcı Erkek Oyuncusu
• Yılın En Başarılı Sahne Tasarımı
• Yılın En Başarılı Giysi Tasarımı
• Yılın En Başarılı Sahne Müziği
• Yılın En Başarılı Işık Tasarımı
• Yılın En Başarılı Hareket Düzeni (Koreografisi)
• Yılın En Başarılı Genç Kuşak Sanatçısı
• Yılın En Başarılı Müzikal ya da Komedi Kadın Oyuncusu (artık verilmiyor)
• Yılın En Başarılı Müzikal ya da Komedi Erkek Oyuncusu (artık verilmiyor)
• Yılın En Başarılı Müzikal ya da Komedi Yardımcı Kadın Oyuncusu (artık verilmiyor)
• Yılın En Başarılı Müzikal ya da Komedi Yardımcı Erkek Oyuncusu (artık verilmiyor)
• Yılın En Başarılı Efekt Tasarımı (artık verilmiyor)

Ödül heykelciği[değiştir | kaynağı değiştir]

2009 yılından beri ödül heykelciği olarak tarihten beri tiyatroyu betimleyen, komedi ve dramı temsil eden masklardan oluşan heykelcik sunulmaktadır. Ödül heykelciği, heykeltıraş Ertuğrul Atlı tarafından tasarlanmıştır.

1997-2008 arasında İlhan Koman'ın Akdeniz Heykeli adlı eserinden Yapı Kredi Afife Tiyatro Ödülleri için hazırlanmış replika ödül heykelciği olarak sunulmuştur.^[3]

İlginç bilgiler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Işık ve sahne tasarımcısı Cem Yılmazer 6 Afife heykelciği ile en çok Afife Ödülü kazanan sanatçı. Işık tasarımcısı Yakup Çartık 5, dekor ve kostüm tasarımcıları Ali Cem Köroğlu ve Barış Dinçel 4 Afife heykelciği ile Yılmazer'i takip etmekte.
• Başar Sabuncu iki kez üst üste (1997 ve 1998) en iyi yönetmen ödülünün sahibi oldu. Aynı yıllarda Sabuncu'nun yönettiği "Bir Ata Krallığım" ve "Balkon" oyunları da o yılların en başarılı prodüksiyon ödüllerini kazandı.
• 1997 yılında "Bir Ata Krallığım" ve 1998 yılında "Balkon" oyunlarıyla üst üste en başarılı yönetmen ödülünü kazanan Başar Sabuncu ikinci yıl zarftan kendi adı çıkınca kendi kendine ödül vermek zorunda kaldı.
• Aynı şey 1999 yılında "Martı", 2000 yılında "Nükte" oyunlarıyla yılın en başarılı kadın oyuncusu ödülünü kazanan Yıldız Kenter'in de başına geldi.
• Sevim Çavdar da 1998 ve 1999 yıllarında En Başarılı Giysi Tasarımcısı ödülünü üst üste aldı.
• Cem Yılmazer 2016 ve 2017 yıllarında, Yakup Çartık ise 2019 ve 2022 yıllarında üst üste En Başarılı Işık Tasarımı ödülünün sahipleri oldular.
• 2022 yılında "İki Efendinin Uşağı" ile En Başarılı Giysi Tasarımı ödülünü alan Eylül Gürcan, 2023 yılında "Tartuffe" ile aynı ödülü kazanınca kendi kendini anons etmiş oldu.
• Ali Cem Köroğlu 2003 yılında En Başarılı Sahne ve En Başarılı Giysi Tasarımcısı ödüllerini alarak iki Afife sahibi oldu.
• Cem Yılmazer 4 adaylığının olduğu 2023 yılında, "1984" oyunu ile En Başarılı Sahne Tasarımı ve En Başarılı Işık Tasarımı ödüllerini alarak iki Afife sahibi oldu.
• 2003 yılında İstanbul Devlet Tiyatrosu’nun “Ayaktakımı Arasında" adlı prodüksiyonu sekiz ödülle bir yılda en çok ödül kazanan prodüksiyon oldu.
• 1999 yılında oynanan "Martı" oyununda Yıldız Kenter ve eşi Şükran Güngör aynı oyundaki rolleriyle aday gösterildiler.
• Alev Gürzap ve İlkay Saran aynı oyundaki aynı rolden aday gösterilen tek örnek oldular. Gürzap ve Saran 1997 yılında değişimli olarak oynadıkları "Oyun Karıştı" oyunundaki baş kadın rolüyle o yılın en başarılı komedi oyuncusu dalında aday gösterildiler.
• 2001 yılında oynanan "Ayrılış" adlı oyunda da Zuhal Olcay ve eşi Haluk Bilginer aynı oyundan aday gösterildiler.
• Ali Cem Köroğlu 2003 yılında aldığı En Başarılı Giysi Tasarımı ödülü ile bu dalda ödül alan tek erkek sanatçı olmuştu.
• Sahne müziği dalında Yunan Yannis Saulis "Troilos ve Kressida" oyunu için yaptığı müzikle Afife kazanan ilk yabancı sanatçı oldu. Afife ödül heykelciğini alan ikinci yabancı sanatçı ise “Benerci Kendini Niçin Öldürdü?” ile Yılın En Başarılı Sahne Tasarımcısı seçilen Michel Launay oldu.
• Genç oyuncu Engin Alkan en başarılı komedi oyuncusu olarak iki hocası Haldun Dormen ve Müjdat Gezen'in de aday gösterildiği 1999 yılında "Barış" adlı komedideki rolüyle bu ödülün sahibi oldu.
• 2004 yılında, Yıldıray Şahinler ve Erol Keskin En Başarılı Erkek Oyuncu, Rozet Hubeş ve Şebnem Köstem ise En Başarılı Kadın Oyuncu ödüllerini paylaştılar.
• 1997 yılında ilk Yapı Kredi Afife Tiyatro Ödülleri’nde En Başarılı Giysi Tasarımcısı ödülünü alan Türkan Kafadar ve En Başarılı Işık Tasarımcısı ödülünü alan Yakup Çartık, ödül töreninin 10. yılında da aynı ödüllerin sahipleri oldular.
• En çok ödül toplayan topluluk 84 ödülle İstanbul Şehir Tiyatroları oldu. 72 ödülle İstanbul Devlet Tiyatrosu ikinci sırada yer aldı. Üçüncü ise 12'şer ödül ile Kent Oyuncuları ve Oyun Atölyesi oldu.
• Tiyatroyla ilgisi olmadan tören gecesi ödül veren tek sanatçı 1999 yılında Yıldız Kenter'e en başarılı kadın oyuncu ödülünü veren Türkân Şoray oldu.
• 2012'ye kadar Afife Ödülü tören geceleri ilki dışında - AKM'de yapılmıştı - Lütfi Kırdar Uluslararası Kongre ve Sergi Sarayı'nda gerçekleştirildi.
• Bu törenlerin ilkine Londra'dan Royal Philharmonic Orkestrası, beşincisi için Moskova'dan ünlü Tchaikovsky Symphony Orkestrası, altıncısı için Ute Lemper, yedincisi için ise Milva getirildi.
• Bu törenler için yapılan filmlerde Afife rolünü sürekli olarak Yeşim Alıç oynadı.
• Bu törenlerin ikincisinde Cumhuriyet'in kadınları olarak ilklere damgasını vurmuş ilk kadın pilot Sabiha Gökçen, köyden çıkmış ilk kadın milletvekili Satı Kadın, ilk opera sanatçısı Semiha Berksoy, ilk dünya güzellik kraliçesi Keriman Halis ve ilk devrimci yazar Halide Edip saygıyla anıldı ve haklarında yapılan filmler gösterildi.
• On yıl süreyle tüm açılış konuşmalarını Yapı Kredi Sigorta Sanat Danışmanı Haldun Dormen yaptı. Dokuz yılın sunuculuğunu da Korhan Abay üstlendi.
• Bu törenler için yapılan filmlerde en çok oynayan sanatçılar Yeşim Alıç'ın dışında Tomris Oğuzalp, Saltuk Kaplangı ve Alper Düzen oldu.
• İlk iki yıldan sonra kaldırılan en başarılı efekt ödülünü iki yıl üst üste Hitay Daycan kazandı.

En Çok Ödül Kazananlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Onur Ödülleri dahil edilmemiştir.

Son güncelleme: 3 Ekim 2023

Aynı Yıl İçinde En Çok Ödül Kazanan Prodüksiyonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Ayaktakımı Arasında - İstanbul Devlet Tiyatrosu - 2003 - 8 ödül (En İyi Prodüksiyon, En İyi Yönetmen, En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu, En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu, En İyi Sahne Tasarımı, En İyi Kostüm Tasarımı, En İyi Sahne Müziği, En İyi Işık Tasarımı)
• Bir Ata Krallığım - İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları - 1997 - 6 ödül (En İyi Prodüksiyon, En İyi Yönetmen, En İyi Sahne Tasarımı, En İyi Kostüm Tasarımı, En İyi Sahne Müziği, En İyi Efekt Tasarımı)
• Çayhane - İstanbul Devlet Tiyatrosu - 2005 - 5 ödül (En İyi Prodüksiyon, En İyi Yönetmen, En İyi Erkek Oyuncu, En İyi Sahne Tasarımı, En İyi Işık Tasarımı)
• Gayri Resmî Hurrem - İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları - 2004 - 5 ödül (En İyi Yönetmen, En İyi Yerli Oyun Yazarı, En İyi Kadın Oyuncu, En İyi Sahne Müziği, En İyi Sahne Tasarımı)

En Çok Aday Olanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Son güncelleme: 3 Ekim 2023.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Afife Tiyatro Ödülleri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Afife Jale Ödülleri resmi web sitesi 25 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.