Aşkelon Kuşatması
Haçlı Seferleri
III. Baudouin tarafından Aşkelon'un teslim alınması, Sébastien-Melchior Cornu
Tarih 25 Ocak - 22 Ağustos 1153[1] Bölge Aşkelon Sonuç Haçlı zaferi, Aşkelon'un düşmesi
Taraflar
Fâtımîler	Kudüs Krallığı Tapınak Şövalyeleri Hospitalier Şövalyeleri
Komutanlar ve liderler
Ibn al-Sallar	III. Baudouin Bernard de Tremelay  (ölü) Hugues du Quiliou  (ölü)
Güçler
y. 10,000-12,000 asker	y. 10,000 asker
Kayıplar
10,000–12,000	4,000–6,000

Aşkelon Kuşatması 1153'te gerçekleşmiş ve Mısır'ın kalesinin Kudüs Krallığı tarafından ele geçirilmesiyle sonuçlanmıştır.

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşkelon, Fatımi Mısır'ının en büyük ve en önemli sınır kalesiydi. Aşkelon Muharebesi, Birinci Haçlı Seferi'nin ve Kudüs'ün Haçlılar'ın eline geçmesinin ardından 1099'da şehrin dışında yapılmıştır. Haçlılar galip gelmelerine rağmen kamplarındaki iç anlaşmazlıklar Aşkelon'un Mısırlıların elinde kalmasına izin verdi. Daha sonra Fâtımîler bu kaleden her yıl krallığa akınlar düzenlemeye başladı ve haçlı krallığının güney sınırı istikrarsız kaldı. Eğer bu kale düşerse Mısır'ın kapısı açılacaktı. Bu nedenle Aşkelon'daki Fâtımî garnizonu güçlü ve büyük kaldı.

1148'deki İkinci Haçlı Seferi'nin başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından Almanya Kralı III. Konrad kaleyi kuşatmaya çalıştı ancak Kudüs'ten veya diğer haçlılardan herhangi bir yardım gelmeyince geri çekilmek zorunda kaldı. Bu arada Kudüs'ün doğusu ve kuzeyindeki bölge, İkinci Haçlı Seferi'nden sonra Musul ve Halep'i yöneten ve Şam'ı nüfuzu altına alan Nûreddin Mahmud Zengî'nin idaresinde birleştirildi. 1149'da Nureddin, Afrin Muharebesi'nde Antakya Prensliği'ni mağlup etti. Nureddin, Antakya'yı tamamen ele geçirmeyi başaramadı ve Kudüs Krallığı'nın içlerine kadar nüfuz edemedi; ancak aynı şekilde, tüm bölgenin tek bir güçlü hükümdar altında birleşmesi durumunda Kudüs'ün kuzeyde ve doğuda yapabileceği çok az şey vardı. Haçlı krallığı genişlemek istiyorsa yüzünü Mısır'a çevirmek zorunda kalacaktı.

1150 civarında, III. Baudouin, o zamanlar harabe halinde olan Gazze Şehri'ni yeniden inşa etti. Şehir Tapınak Şövalyeleri'ne teslim edildi ve kuzeydoğusunda 10 mil (16 km) uzaklıktaki Aşkelon'dan gelen sürekli baskınlara karşı bir miktar savunma sağladı. Krallığın kuruluşundan bu yana Aşkelon'u izlemek için başka kaleler de inşa edilmişti. Bunlar Aşkelon'un yaklaşık 20 mil (32 km) kuzeydoğusunda, kıyıya yakın Ibelin (Yibneh); yaklaşık 15 mil (24 km) doğu-kuzeydoğusunda Blanchegarde (Tell Es-Safi); yaklaşık 19 mil (31 km) doğusunda Beth Gibelin (Bayt Jibrin)^[2] ve 28 mil (45 km) kuzeydoğusunda Ramla yakınında Montgisard'dır

Ancak Kudüs kısa sürede iç savaşla bölündü. III. Baudouin, krallığın yasal varisiydi ancak annesi Kraliçe Melisende, 1143'ten beri naip olarak hüküm sürüyordu. 1152'de Baudouin nihayet krallığın tam kontrolünü talep etti; Kısa bir mücadelenin ardından bu hedefe ulaşmayı başardı. Aynı yılın ilerleyen saatlerinde Baudouin, Selçuklu Türklerinin Krallık'ı işgalini de mağlup etti.

Kuşatma başlıyor[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu zaferlerden cesaret alan Baudouin, 1153'te Aşkelon'a saldırmaya karar verdi. Ocak ayında Kudüs'ün tüm ordusuyla birlikte kaleye yürüdü ve çevredeki meyve bahçelerini yok etmeye başladı. Patrik Fulcher'ın yanı sıra Hospitalier Şövalyeleri ve Tapınakçıların efendileri Raymond du Puy ve Bernard de Tremelay ile İbelinli Hugh, Philippe de Milly, Toron Lordu II. Humphrey ve Antakya Prensi Renaud da dahil olmak üzere krallığın diğer tüm büyük baronları da oradaydı. Kuşatma Sidonlu Gerard'ın komutasındaki filoyla hem karadan hem de denizden gerçekleştirildi. Haçlı kuvveti, o sırada Kudüs'e doğru yola çıkmış olan büyük bir hacı grubu tarafından da destekleniyordu.

Fâtımî tarafında şehir, yerel Kananiyya kabilesinin üyelerinin yanı sıra, her altı ayda bir şehre gelen, yaklaşık 400 ila 600 kişilik Kahire'den gelen bir süvari birliği tarafından garnizon altına alınmıştı.^[3] Haçlı saldırısına yanıt olarak vezir İbnü's-Sallar, Mart ayında şehre takviye kuvvetlerinin yanı sıra bir deniz seferi hazırlamaya başladı.^[4]

Ordu yola çıkıp Bilbeys'e kadar ulaşırken, İbnü'l-Sallar, donanma incelemesi ve mürettebata ödeme yapılması da dahil olmak üzere filonun son hazırlıklarını denetledi. İbn el-Sallar'ın üvey oğlu Abbâs bin Ebi'l-Fütûh liderliğindeki Bilbeys'taki ordu komutanları, veziri öldürmek için 3 Nisan'da gerçekleştirilen bir komplo kurdu. Ordu, Abbas'ın vezir olduğu Kahire'ye döndü ve Aşkelon'u büyük ölçüde kaderine bıraktı.^[1][5] Fâtımî filosu Aşkelon'a yelken açtı ve 15 gemiden oluşan zayıf Haçlı filosunu kolayca dağıttı, ancak şehrin limanı bir filoyu uzun süre beslemeye uygun olmadığından Mısır'a dönmek zorunda kaldı.^[1]

Muharebeler ve teslimiyet[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuşatma kuleleri inşa edildi ve beş ay boyunca her iki tarafta da pek çok çatışma, zafer ve yenilgi yaşandı. Aşkelon çok genişti ve neredeyse aşılması imkânsızdı; Devasa duvarlarının ve kapılarının arkasında, dışarıdaki kuşatmacıların iki katı kadar savunucu vardı ve yıllarca yetecek yiyecek stoku vardı. Mayıs ayında Mısır filosu şehre ikmal yapmak için geldi; Sidonlu Gerard'ın küçük filosu onları durdurmak için hiçbir şey yapamadı.

Ancak Ağustos ayında kuşatılanların haçlı kuşatma kulelerinden birini yakmaya çalışmasıyla Aşkelon için bir aksilik yaşandı; rüzgar yangını kendi duvarlarına doğru iterek büyük bir bölümün çökmesine neden oldu. Surlu William'e göre, Tarikatın şövalyeleri Baudouin'in bilgisi olmadan gedikten hızla geçerken, Bernard de Tremelay ve yaklaşık kırk Tapınakçısı daha büyük Mısır garnizonu tarafından öldürüldü. Cenazeleri surlarda sergilendi ve başları Kahire'deki halifeye gönderildi. Şehirdeki Şamlı bir tarihçinin farklı bir anlatımında, duvardaki gedikten şehrin çöküşünün habercisi olarak bahsediliyor; Tapınakçılarla yaşanan olaydan hiç bahsetmiyor. Surlu William'ın Tarikat'tan hoşlanmaması ve haçlı seferleri sırasında Avrupa'ya ulaşan son derece yanlış haberler nedeniyle, onun açıklamasına dikkatle yaklaşılmalıdır; ancak hangi rivayete inanılırsa inanılsın, Bernard çatışma sırasında öldürüldü.

Artık haçlılar yorulmaya başlamıştı ve kuşatmayı kaldırmaları önerildi. Ancak Hastaneciler ve Patrik, kralı zaferin eşiğinde olduklarına ikna ettiler. Üç gün sonra başka bir saldırı yapıldı ve başka bir girişe zorlandı. Şiddetli çatışmalardan sonra şehir 19 Ağustos'ta haçlıların eline geçti ve kale üç gün sonra resmen onlara teslim oldu. Vatandaşların huzur içinde ayrılmalarına izin verildi; çoğu Mısır'a geri kaçtı.

Sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşkelon, daha önceki zamanlarda Beytüllahim Piskoposunun seçmen adayı olmasına rağmen, doğrudan Kudüs Patriği'nin yönetimi altında bir piskoposluk haline getirildi. Kentin camisi kilise olarak yeniden kutsandı. Şehir ayrıca III. Baudouin'in erkek kardeşi Amalrik'in elinde bulunan Yafa İlçesine de eklendi. Yafa ve Aşkelon'dan oluşan ikili kontluk daha sonra en önemli Haçlı senyörlüğü haline geldi; ya kraliyete bağlı olarak tutuldu ya da nüfuzlu baronlara verildi.

Aşkelon'un düşüşü Fâtımî Mısır'ının çöküşüne katkıda bulundu. Amalrik, 1162'de kardeşinin yerine Kudüs kralı oldu ve 1160'lar boyunca Aşkelon'dan Mısır'a çok sayıda sefer düzenledi. Mısır'a yönelik bu Haçlı istilaları, ülkeyi Amalrik'in kontrolü altına almayı başaramadı.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

Genel

• The Damascus Chronicle of the Crusaders, extracted and translated from the Chronicle of Ibn al-Qalanisi. Edited and translated by H. A. R. Gibb. London, 1932.
• William of Tyre. A History of Deeds Done Beyond the Sea. Edited and translated by E. A. Babcock and A. C. Krey. Columbia University Press, 1943.
• Daftary, Farhad (1992). The Isma'ilis: Their History and Doctrines (İngilizce). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-42974-0. 
• Lev, Yaacov (1991). State and Society in Fatimid Egypt (İngilizce). Leiden: Brill. ISBN 978-9004093447. 
• Runciman, Steven (1952). A History of the Crusades, Volume II: The Kingdom of Jerusalem and the Frankish East (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. 
• Barber, Malcolm (1994). The New Knighthood (İngilizce). Büyük Britanya: Cambridge University Press. 
• Smail, R. C. (1995) [1956]. Crusading Warfare 1097-1193 (İngilizce). New York: Barnes & Noble Books. ISBN 1-56619-769-4.