2023 Çin casus balonu krizi

Casus Balon Krizi (2023)
	; Montana üzerinden geçen Çin casus balonu
Tarih	2-5 Şubat 2023
Bölge	ABD
Sonuç	Bir casus balon, ABD tarafından düşürüldü Tony Blinken Pekin ziyaretini öteledi; ABD hava sahası geçici olarak kapatıldı;
Taraflar
Amerika Birleşik Devletleri	Çin
Komutanlar ve liderler
Joe Biden	Xi Jinping
Güçler
	1 F-22 Raptor
Kayıplar
Yok	1 gözetleme balonu

2023 Çin casus balonu krizi, ABD ile Çin arasında yaşanmış olan casusluk faaliyeti krizidir.

Şubat 2023 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri hava sahasına Çin'den hareket eden şüpheli bir balonun Kanada üzerinden girişinin tespit edilmesi üzerine Pekin Büyükelçiliği kanalıyla ABD, Çin hükûmetinden bilgi istemiştir.^[2] Çin yetkilileri "meteorolojik faaliyetler için kullanılan bir sivil hava aracı" şeklinde durumu açıklamıştır.^[3] Bunun üzerine ABD yetkilileri, Çin'in meteorolojik faaliyetler açıklamasını, balonun "manevra yapabilmesi" sebebiyle reddetmiştir.^[4]

Bir süre sonra Latin Amerika'da ikinci bir gözetleme balonu daha görülmüştür.^[5]

ABD Başkanı Joe Biden'ın "İcabına bakacağız" açıklamasının^[6] ardından balon, ABD ordusuna bağlı bir F-22 Raptor savaş uçağı tarafından vurularak düşürüldü.^[7]

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Montgolfier Kardeşler'in geliştirdiği yöntemler ile askerî kullanımı Fransız Devrimi ve Amerikan İç Savaşı'na kadar uzanan sıcak hava balonları, II. Dünya Savaşı dönemi ve sonrasında keşif ve bombardıman faaliyetlerini yürütmek amacıyla sık sık kullanılmıştır.^[8]

Çin'in casus balon faaliyetleri yakın zamanlarda kamuoyunun dikkatini çekmiştir. Casus balonlar Haziran 2020'de Japonya'da^[9] ve Ocak 2022'de Nikobar Adaları'nda^[10] gözlemlenmiştir.

Krizin gelişimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Balonların tespiti[değiştir | kaynağı değiştir]

2 Şubat 2023 tarihinde başlayan^[11] kriz, 3 Şubat 2023 tarihinde NBC'nin yapmış olduğu "ABD ordusu son birkaç gündür ülkenin kuzey kesiminde bir keşif balonunu takip ediyor. Yetkililer balonun Çin'e ait olduğundan emin olunca, durum Biden'a bildirildi. Pentagon sözcüsü Brig: "ABD hükûmeti şu anda üzerimizde bulunan yüksek irtifa bir gözetleme balonunu tespit etti ve takip ediyor" dedi." içerikli haberle^[12] dünya kamuoyunda geniş yankı bulmuştur.

Krizin patlak vermesi üzerine Çin, ABD hava sahası üzerinde ve yaklaşık 60.000 feet^[13] irtifada seyreden balonun meteoroloji balonu olduğunu ve hava şartları gerekçesiyle ABD hava sahasına sürüklendiğini açıklamışsa da^[14] ABD Savunma Bakanlığı sözcüsü Tuğgeneral Patrick Ryder: “Çin’in açıklamasının farkındayız ancak bunun bir gözetleme balonu olduğunu biliyoruz. Bu bir meteoroloji balonu değil, manevra yapabiliyor.” diyerek Çin'in açıklamasını reddetti.^[4] Bu olayın hemen ardından ABD Dışişleri Bakanı Tony Blinken, 5-6 Şubat tarihlerinde Pekin'e yapacağı ziyaretin "koşulların uygun olmadığı" gerekçesiyle ötelendiğini açıklamıştır.^[15]

Amerikalı bir senatörün, bir casus balonun daha var olduğunu ve B-2 Spirit hayalet bombardıman uçaklarının konuşlu olduğu Whiteman Hava Üssü'ne yaklaştığını^[16] belirterek attığı tweet üzerine tansiyon daha da yükselmiş, balonların izlediği rota üzerindeki ABD hava üslerine dikkat çekilmiştir.^[17] Bu gelişmelerin akabinde ABD yetkilileri, balonları güvenlik nedeniyle düşürmeyi tercih etmediklerini ancak Pekin Büyükelçiliği aracılığıyla Çinli muhataplarına durumun ciddiyetini bildirdiklerini ifade eden açıklamalar yapmışlardır.^[18]

Balonun düşürülmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

4 Şubat 2023 tarihinde casus balon hakkında ilk açıklamasını yapan Joe Biden, "icabına bakacağız." ifadesini kullandı.^[19] Açıklamanın ardından Kuzey Karolina ve Güney Carolina ile bazı eylaletlerin hava sahaları sivil uçuşlara kapatıldı.^[20]

Balon, 4 Şubat 2023 tarihinde, ABD saati ile 14.39'da Güney Karolina açıklarında Atlantik okyanusu üzerinde seyrederken Amerikan Hava Kuvvetleri'ne bağlı bir F-22'nin attığı AIM-9-X füzesi^[1] ile vurularak düşürüldü.^[21]^[22]^[23]

Balonun yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Balonlar, II. Dünya Savaşı dönemi ve sonrasında keşif ve bombardıman faaliyetlerini yürütmek amacıyla sık sık kullanılmıştır.^[8]

Stratosferik balonlar, genelde 80.000-120.000 feet irtifada, hava trafiğinin çok üzerinde seyrederler. En yeni nesil savaş uçakları bile genel olarak 65.000 feet irtifanın üzerinde faaliyet göstermez. (U-2 gibi yüksek irtifa keşif uçakları 70.000-80.000 feet civarında görevlerini icra ederler.)^[24]

Bu tip balonlarda güneş plakaları ve güneş panelleri, ana performans kaynaklarıdır. Taban kısımlarında ise muhtelif ekipmanlar ve kamera sistemleri bulunur.^[25]

Tepkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Amerika Birleşik Devletleri[değiştir | kaynağı değiştir]

ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin: "Bugünkü planlı ve meşru eylem, Başkan Biden ve onun ulusal güvenlik ekibinin, Çin'in egemenliğimizi kabul edilemez ihlaline etkili bir şekilde yanıt verirken, Amerikan halkının asayiş ve güvenliğini her zaman ön planda tutacağını gösteriyor."^[26]
ABD Ticaret Bakanlığı, gözetleme balonu programını destekledikleri gerekçesiyle 6 Çinli şirketi ihracat kara listesine aldı.^[27]

Çin Halk Cumhuriyeti[değiştir | kaynağı değiştir]

Çin Savunma Bakanlığı Sözcüsü Tan Kıfey: "Müdahalenin aşırı tepki olduğu açık. ABD'nin hamlesini kınıyor, benzer durumlarda gereken tepkileri verme hakkımızı saklı tutuyoruz."^[28]
Çin Dışişleri Bakanlığı: "Çin, ABD'nin sivil insansız hava aracına güç kullanması karşısında derin hoşnutsuzluk içindedir ve saldırıyı protesto etmektedir. ABD Savunma Bakanlığı Sözcüsü, balonun yerdeki personele askeri veya fiziksel tehdit oluşturmadığını söyledi. Bu şartlar altında, ABD tarafı güç kullanmakta ısrar ederek aşırı bir tepki verdi ve uluslararası kural ve teamülleri açıkça ihlal etti."^[29]
Çin iktidar partisi propaganda gazetesi China Daily: "Şimdi casus balonu numarası yapma zamanı. Bu bir casus balon değil, Antony Blinken'ın çok beklenen Çin ziyaretinden önce Washington'daki taraftarlarına şov yapmak için uydurduğu siyasi bir balon."^[30]

Tayvan[değiştir | kaynağı değiştir]

Tayvan Dışişleri Bakanlığı: "Çin balon olayının uygar uluslararası toplum tarafından tolere edilmemesi gerekiyor. Çin Komünist Partisi hükümetinin bu hareketi uluslararası hukuka aykırıdır. Bu tür eylemler diğer ülkelerin hava sahasını ve egemenliklerini ihlal eder, ülke ve bölge bazında istikrarsızlığa neden olur.”^[31]

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Çin casus balonu, Billings, Montana
Casus balon, bir F-22 savaş uçağı tarafından takip ediliyor. 4 Şubat 2023
Balonun boyutunun F-22 ve Özgürlük Heykeli ile karşılaştırılması.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b "ABD, Çin'e ait dev balonu bir savaş uçağının attığı füzeyle vurdu". BBC. 5 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.
^ "ABD'den yeni 'Çin casus balonu' açıklaması: Latin Amerika üzerinde uçuyor". Habertürk. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.
^ "Çin'den Casus Balon Açıklaması: Meteorolojik Araştırmalarda Kullanılan Sivil Bir Hava Aracı". T24. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.
^ ^a ^b "Pentagon: Çin'in casus balonu sürüklenmedi, manevra yapabiliyor". AA. 3 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.
^ "Another Chinese surveillance balloon spotted over Latin America, U.S. says". The Washington Post. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.
^ "Biden Çin Balonuyla İlgili Konuştu: "İcabına Bakacağız"". Dünya. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.
^ "Biden'ın "İcabına bakacağız" açıklamasının ardından ABD ordusu harekete geçti! Çin'e ait casus balon vuruldu". Son Dakika. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.
^ ^a ^b "Factbox: High-altitude spy balloons: old concept, new applications". Reuters. 3 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.
^ "Balloon-like object in Japanese sky sets Twitter afire with talk of UFOs, Godzilla". Dailytimes.com. 5 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.
^ "Chinese High-Altitude Balloons Also Used Over Indian Military Bases". Hisutton.com. 5 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.
^ "Biden'dan ABD hava sahasındaki Çin balonuyla ilgili ilk yorum: İcabına bakacağız". AA. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.
^ "Suspected Chinese spy balloon found over northern U.S." NBC News. 2 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.
^ "Chinese Spy Balloon Has Unexpected Maneuverability". Scientificamerican.com. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.
^ "BM, Çin Casus Balonu Geriliminden Endişeli". Finansgundem.com. 5 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.
^ "ABD Dışişleri Bakanı Blinken, Çin'e ait "casus balon krizi" üzerine Pekin ziyaretini erteledi". AA. 3 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.
^ "Chinese spy balloon approaching Whiteman Air Force Base with B-2 "stealth" aircraft". Frontierindia.com. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.
^ "Chinese spy balloon: US tracks suspected surveillance device". BBC. 2 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.
^ "ABD ile Çin arasında gerilim tırmanıyor: İptal kararını duyurdu". Yenişafak. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.
^ "Biden'dan Çin 'casus' balonuna ilk yorum: İcabına bakacağız". TRT Haber. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.
^ "China spy balloon triggers temporary US airspace shutdown". AA. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.
^ "US Military Shoots Chinese Spy Balloon Atlantic Ocean". FOX News. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.
^ "US military has shot down the Chinese spy balloon off East Coast, US official says". CNN. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.
^ "US shoots down suspected Chinese spy balloon over Atlantic ocean". independent. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.
^ "Old Concept, New Applications". Kalkinemedia. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.
^ "How do stratospheric balloons work? Here's a visual guide". Us Today News. 5 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.
^ "ABD, Hava Sahasındaki Çin Casus Balonunu Düşürdü". AA. 5 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.
^ "ABD, "casus balon" nedeniyle 6 Çinli şirketi kara listeye aldı". NTV. 11 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2023.
^ "ABD'nin Çin'e ait 'casus balonu' düşürmesine Pekin'den tepki". T24. 5 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.
^ "Çin, ABD'nin yüksek irtifa balonunu vurarak düşürmesini protesto etti". AA. 5 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.
^ "Time to prick 'spy balloon' trick". China Daily. 3 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.
^ "China says it 'reserves the right' to deal with 'similar situations' after US jets shoot down suspected spy balloon". CNN. 5 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.

[bbc.com-1] "ABD, Çin'e ait dev balonu bir savaş uçağının attığı füzeyle vurdu". BBC. 5 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.

[2] "ABD'den yeni 'Çin casus balonu' açıklaması: Latin Amerika üzerinde uçuyor". Habertürk. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.

[3] "Çin'den Casus Balon Açıklaması: Meteorolojik Araştırmalarda Kullanılan Sivil Bir Hava Aracı". T24. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.

[:1-4] "Pentagon: Çin'in casus balonu sürüklenmedi, manevra yapabiliyor". AA. 3 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.

[5] "Another Chinese surveillance balloon spotted over Latin America, U.S. says". The Washington Post. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.

[6] "Biden Çin Balonuyla İlgili Konuştu: "İcabına Bakacağız"". Dünya. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.

[7] "Biden'ın "İcabına bakacağız" açıklamasının ardından ABD ordusu harekete geçti! Çin'e ait casus balon vuruldu". Son Dakika. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.

[:2-8] "Factbox: High-altitude spy balloons: old concept, new applications". Reuters. 3 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.

[9] "Balloon-like object in Japanese sky sets Twitter afire with talk of UFOs, Godzilla". Dailytimes.com. 5 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.

[10] "Chinese High-Altitude Balloons Also Used Over Indian Military Bases". Hisutton.com. 5 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.

[:0-11] "Biden'dan ABD hava sahasındaki Çin balonuyla ilgili ilk yorum: İcabına bakacağız". AA. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.

[12] "Suspected Chinese spy balloon found over northern U.S." NBC News. 2 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.

[13] "Chinese Spy Balloon Has Unexpected Maneuverability". Scientificamerican.com. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.

[14] "BM, Çin Casus Balonu Geriliminden Endişeli". Finansgundem.com. 5 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.

[15] "ABD Dışişleri Bakanı Blinken, Çin'e ait "casus balon krizi" üzerine Pekin ziyaretini erteledi". AA. 3 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.

[16] "Chinese spy balloon approaching Whiteman Air Force Base with B-2 "stealth" aircraft". Frontierindia.com. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.

[17] "Chinese spy balloon: US tracks suspected surveillance device". BBC. 2 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.

[18] "ABD ile Çin arasında gerilim tırmanıyor: İptal kararını duyurdu". Yenişafak. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.

[19] "Biden'dan Çin 'casus' balonuna ilk yorum: İcabına bakacağız". TRT Haber. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.

[20] "China spy balloon triggers temporary US airspace shutdown". AA. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.

[21] "US Military Shoots Chinese Spy Balloon Atlantic Ocean". FOX News. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.

[22] "US military has shot down the Chinese spy balloon off East Coast, US official says". CNN. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.

[23] "US shoots down suspected Chinese spy balloon over Atlantic ocean". independent. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.

[24] "Old Concept, New Applications". Kalkinemedia. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.

[25] "How do stratospheric balloons work? Here's a visual guide". Us Today News. 5 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.

[26] "ABD, Hava Sahasındaki Çin Casus Balonunu Düşürdü". AA. 5 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.

[27] "ABD, "casus balon" nedeniyle 6 Çinli şirketi kara listeye aldı". NTV. 11 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2023.

[28] "ABD'nin Çin'e ait 'casus balonu' düşürmesine Pekin'den tepki". T24. 5 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.

[29] "Çin, ABD'nin yüksek irtifa balonunu vurarak düşürmesini protesto etti". AA. 5 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.

[30] "Time to prick 'spy balloon' trick". China Daily. 3 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.

[31] "China says it 'reserves the right' to deal with 'similar situations' after US jets shoot down suspected spy balloon". CNN. 5 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2023.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

2023 Çin casus balonu krizi nedir?, 2023 Çin casus balonu krizi anlamı nedir?, 2023 Çin casus balonu krizi ne demektir?