1918 Hetman Karşıtı Ayaklanma, Aralık 1918'de Ukrayna Halk Cumhuriyeti Başkanlığının liderliğinde Ukrayna Hetmanı Pavlo Petrovich Skoropadsky'e karşı başlattığı ve başarıyla sonuçlanan ayaklanmadır.

Arka planı[değiştir | kaynağı değiştir]

Tüm Ukrayna Çiftçiler Kongresinde Hetman olarak seçilen Pavlo Petrovich Skoropadsky, 29 Nisan 1918'de Kiev'de, Ukrayna'yı yöneten Ukrayna Merkez Konseyine darbeyle lağvetti ve Ukrayna Devleti kurdu.^[1]

Skoropadsky, politik olarak muhafazakar görüşlere sahipti. Çünkü Hetmanların siyasi desteği büyük toprak sahiplerine dayanıyordu. Ancak Skoropadsky'ye güvenmeyen köylüler de vardı ve Vladimir Vynnychenko ve Symon Petlyura'nın başını çektiği Sosyal Demokratlar tarafından kışkırtıldılar.^[2]

Hetman karşıtı ayaklanmanın seyri[değiştir | kaynağı değiştir]

13 Kasım'da Ukrayna'nın sosyalist partileri Kiev'de bir toplantı yaptı ve Ukrayna Halk Cumhuriyeti Başkanlığının kurulmasına karar verildi. Böylece Hetman karşıtı ayaklanma başlamış oldu. 14 Kasım'da Başkanlığının üyeleri, ayaklanmanın merkezi haline gelen Bila Tserkva'ya geldi. O zaman, Bila Tserkva'da ayrı bir Sich Riflemen (yaklaşık 1.500 asker) konuşlandırıldı. Sich Riflemen, tüm Başkanlığının dayanak noktasıydı ve bunun teyidi, başkanı Vladimir Vynnychenko'nun sözlerinde bulunabilir:

Ancak yine de iyi disiplinli ve silahlı asker eksikliği vardı. Ayaklanmaya katılanlar 200.000 askerden oluşan Kiev'deki Alman ordusuyla karşılaşmaktan korktular. İsyancıları desteklemek için Kiev halkına silah teslim etme planı düşünülüyordu, ancak bu hala yeterli değildi. Ancak, Almanya'daki zor durumdan yararlanan Başkanlık temsilcileri, Alman ordusuyla bir tarafsızlık anlaşması imzaladı. Skoropadsky'ye göre, Başkanlık Almanlara toprak ve Kiev'i yağmalamasına izni verdi.^[3]

15 Kasım'da, Başkanlığın broşürleri Kiev'deki evlerin duvarlarında yapıştırılmıştı. Broşürlerde ülke çapında bir Hetman karşıtı ayaklanma çağrısında bulunuyordu.^[4] Skoropadsky birlikleri ile Başkanlığın birlikleri arasındaki ilk çatışma 16 Kasım'da Sich Riflemen'in Bila Tserkva'daki yüz Devlet Muhafızını silahsızlandırmasıyla başladı.

Sich Riflemen Bila Tserkva'dan Kiev'e yürüdü, ancak Hetman'ın birlikleri Sich Riflemenni karşıladı. 18 Kasım 1918'de Motovylivka yakınlarında isyancılar Hetman'ın birliklerini mağlup etti. Ancak, Kiev'in hızlı bir şekilde ele geçirilmesi, Ukrayna'da konuşlanmış Alman birlikleri tarafından engellendi. Alman komutanlığı, Başkanlığa birliklerinin başkente girmesine izin vermeyeceğini söyledi.

Ancak Hetman için işler iyi gitmiyordu. Berdychiv'deki Çernomoret grubu, Harkiv'deki Zaporozhiler grubu ve Çernihiv'deki çavuşlar isyan etti. Aslında Ukrayna'nın mevcut silahlı kuvvetlerinin çoğu, Skoropadsky'nin devrilmesini destekledi. Sadece Serdyutka Bölümünün bir kısmı Skoropadsky'nin yanında yer aldı.^[5] Başkanlık Kiev'de ve Ukrayna'nın diğer il merkezlerinde subay kadroları oluşturmaya başladı.

Ayaklanmaya atamanlar ve ona bağlı olan köylüler ve bunu zengin olma şansı olarak gören çeşitli maceracılar da katıldı. Birçok belgesel kaynağa göre ve Vladimir Vynnychenko anılarında da belirttiği gibi atamanları tarafından yönetilen isyancı köylülerin çoğu, açıkça Bolşevik görüşlere sahipti.^[6]

18 Kasım'da Zaporojyalılar Harkiv'i işgal etti ve orada Başkanlığın gücünü kurdular, 27-29 Kasım'da Hetman'ın gücü Poltava'da, 1 Aralık'ta Jitomir'de düştü. Başkanlığın Podolsk eyaletindeki gücünü oluşturmak da oldukça kolaydı.

Katerynoslav, Ukrayna Halk Cumhuriyeti'nin egemenliğine girdi. 11 Aralık'ta Başkanlığın birlikleri Odessa'yı ele geçirdi. Ukrayna 3. Kherson Kolordusu'nun bir parçası olan Rus Beyaz Muhafızları, Kasım ayı sonlarında Odessa'ya gelen Fransız donanmasının koruması altında limanda saklandı. Aralık 1918'in ortalarında, Hetman'ın gücü sadece Kiev ile sınırlıydı. Ancak bu gücünde sonuna gelinmişti. Alman birliklerinin komutanlığı, Skoropadsky'nin halk desteğinden hoşlanmadığını görünce, birliklerinin başkente engelsiz girişi konusunda Başkanlık ile anlaştı. 14 Aralık 1918 Hetman Almanya'ya giden Alman birliklerinin koruması altında iktidardan istifa ettiğini açıkladı.

Sonuçlar[değiştir | kaynağı değiştir]

15 Aralık 1918'de Başkanlık birlikleri Kiev'e girdi. Ukrayna Halk Cumhuriyeti'nin sosyalist figürleri Ukrayna'da iktidara geri döndü. Başkanlığın Kiev'e resmi girişi 19 Aralık'ta gerçekleşti. Askeri geçit töreni düzenlendi. Başkanlık, Hetman tarafından verilen tüm yasaları ve emirleri yürürlükten kaldırdı. Hetman rejimini deviren Başkanlık, Ukrayna'nın bağımsızlığını, özellikle Sovyet Rusya'dan korumak için yeterli güce sahip değildi.

Hetman devrildikten sonra Ukrayna ordusu darbeden önceki adını (Ukrayna Halk Cumhuriyeti Ordusu) tekrar aldı. Ancak, çoğunlukla sıradan askerler ve küçük subaylar olarak kalırken, kıdemli ve orta subaylar Don, Kırım, Kuban'da Beyaz Ordu'nun safına geçti. Hetman karşıtı ayaklanmanın sonuçlarından biri, Belarus ile Ukrayna arasındaki savaşın başlamasıydı. Beyaz Ordu, Hetman kontrolündeki Ukrayna'dan büyük maddi destek alacağına dair büyük umutlara sahipti ve ayaklanma ile birlikte bu fırsat ortadan kalktı. Bu nedenle Beyaz Ordu "Petliuristleri" (yani isyancıları) "hainler" olarak damgalamaya başladı.

Ayrıca, ayaklanmanın bir sonucu olarak, ya resmi olarak Ukrayna Halk Cumhuriyeti Ordusunun bir parçası olarak (Grigoriev tümeni gibi) ya da hiç kimseye itaat etmeyen çok sayıda küçük veya yeterince büyük silahlı birlik ortaya çıktı. Gelecekte, bu gruplar çeşitli soygunlar ve suikastlarla Ukrayna'nın bağımsızlığına zarar verecek çok şey yaptılar.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]