Ekonomi

Ana hatlar
Ekonomi

Bölgelere göre ekonomi Afrika · Kuzey Amerika Güney Amerika · Asya Avrupa · Okyanusya
Genel sınıflandırma
Mikroekonomi · Makroekonomi Ekonomik düşünce tarihi Metodoloji · Heterodoks
Teknikler
Matematiksel · Ekonometri Deneysel · Milli muhasebe
Dalları ve alt dalları
Davranışsal · Kültürel · Çevresel Büyüme · Gelişme · Tarih Uluslararası · Ekonomiler Monetarizm ve Finansal ekonomi Kamu ve Refah ekonomisi Sağlık · Çalışma · Yönetimsel İşletme · Bilgi · Oyun kuramı Endüstriyel organizasyon · Hukuk Tarım · Yeşil · Ekolojik Kent · Kırsal · Bölgesel Ekonomik coğrafya
Listeler
Kategoriler · Başlıklar · Ekonomistler
Ekonomi İdeolojileri Anarşizm · Kapitalizm · Liberalizm Komünizm · Korporatizm Faşizm · Solidarizm Piyasa sosyalizmi · Devletçilik · Merkantilizm Sanayi korumacılığı · Sosyalizm Sendika · Üçüncü görüş
Ekonomi:Kavram ve Tarihi
Bu kutu: görüntüle tartış değiştir

Ekonomi, üretim, ticaret, dağıtım ve tüketim, ithalat ve ihracattan oluşan insan etkinliğidir. İnsanın ihtiyaçlarını karşılamada yapılan her türlü faaliyeti içerir.

Ekonomi belli bir bölge içindeki ekonomik sistemden oluşur. Bu sistem o bölgedeki iş gücünü, sermayeyi, doğal kaynakları; üretim, ticaret ile dağıtımda rol alan ekonomik kuruluşları ve o bölgedeki mal ile hizmetlerin tüketimini içerir. Bir ekonomi teknolojik evrim, tarih ve sosyal organizasyon ile coğrafya, doğal kaynaklar, gelir ve ekoloji gibi ana faktörlerin birleşmesiyle oluşur.

Ekonomi, insanların ihtiyaçlarını karşılamak için hangi kaynakların kullanılması gerektiğini inceler ve bu kaynakların en etkin bir şekilde kullanılmasını sağlar. Ekonomi sözcüğünün; "oikia" (Yunanca: ev) ve "nomos" (Yunanca: kural) köklerinden gelir, "ev yönetimi" anlamındadır.

Tüm meslekler, kuruluşlar veya ekonomik faaliyetler ekonomiye katkıda bulunur. Tüketim, tasarruf ve yatırım ekonominin çekirdek öğelerindendir ve pazarın dengesini belirler. Ekonominin birincil, ikincil ve üçüncül olmak üzere üç sektörü mevcuttur.

Tarih boyunca toplumlar karmaşıklaştıkça ekonomi de gelişmiştir. Sümerler mal paraya dayanan büyük ölçekte bir ekonomi oluştururken, günümüzdeki anlamıyla ilk ekonomiyi Babilliler ve komşu şehir devletleri kurmuştur.^[1]

Ekonomi, genellikle aşağıdaki alt dalları içerir.^[2]

Mikroekonomi: Bir firma, bir birey ya da bir grubun mal ve hizmetlerle ilgili davranışlarını inceler.

Makroekonomi: Bir ülkenin genel ekonomik durumunu inceler. Bu alt dal, ülkenin büyüme oranı, enflasyon oranı, işsizlik oranı gibi genel ekonomik göstergeleri inceler.

İktisat: Mal ve hizmetlerin üretim, dağıtım ve tüketimini inceler.

Finans: Bir ülkenin ya da bir kuruluşun finansal yapısını inceler.

Faktörler[değiştir | kaynağı değiştir]

Türler[değiştir | kaynağı değiştir]

Piyasa ekonomisi, mal ve hizmetler'in arz ve talebe göre takas veya kredi veya para birimi gibi borç değeri değişim aracı ile katılımcılar (ekonomik birimler) arasında üretildiği ve değiş tokuş edildiği ekonomidir.^[3]

Planlı ekonomi, siyasi aktörlerin neyin üretildiğini ve nasıl satılıp dağıtıldığını doğrudan kontrol ettiği ekonomidir.^[4] Yeşil ekonomi, düşük karbonlu ve kaynak verimlidir. Yeşil ekonomide gelir ve istihdamdaki büyüme, karbon emisyonlarını ve kirliliği azaltan, enerji ve kaynak verimliliğini artıran ve biyoçeşitlilik ve ekosistem hizmetlerinin kaybını önleyen kamu ve özel sektör yatırımlarınca yönlendirilir.^[5]

Gig ekonomisi, kısa vadeli işlerin talep üzerine atandığı veya seçildiği bir ekonomidir.

Dünya ekonomisi, genelde insanlığın ekonomik sistem veya sistemleri anlamına gelir.

Kayıt dışı ekonomi ne vergilendirilen ne de devlet tarafından izlenen ekonomidir.^[6]

Sektörler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ekonominin, aşağıdaki aşamalar veya öncelik dereceleriyle geliştiği kabul edilir:

Antik ekonomi esasen geçimlik çiftçiliğe dayanırdı.
Sanayi Devrimi aşaması, geçimlik tarımın rolünü azalttı ve son üç yüzyılda geçimlik tarımı daha yaygın ve tek kültürlü tarım biçimlerine dönüştürdü. Ekonomik büyüme en çok madencilik, inşaat ve imalat sektörlerinde gerçekleşti. Ticaret, toplumda ürün alışverişinin ve dağıtımının iyileştirilmesi ihtiyacı nedeniyle daha önemli oldu.
Modern tüketim toplumları evresinin ekonomilerinde, hizmetler, finans ve teknoloji—bilgi ekonomisinin oynadığı roller vardır.

Modern ekonomilerde bu aşamalar üç sektör modeli ile ifade edilir:^[7]

Birincil: mısır, kömür, odun ve demir gibi hammaddelerin çıkarılmasını ve üretilmesini kapsar.
İkincil: Ham veya ara malzemelerin mallara dönüştürülmesini içerir, örn. çeliği arabalara veya tekstilleri giysiye dönüştürmek gibi.
Üçüncül: Tüketicilere bebek bakıcılığı, sinema vb. ve işletmelere bankacılık vb hizmetlerin sağlanmasını kapsar.

Gelişmiş toplumun diğer sektörleri şunlardır:

kamu sektörü veya devlet sektörü (genellikle şunlardır: meclis, parlamento, hukuk mahkemeleri ve devlet daireleri, çeşitli acil servisler, halk sağlığı, yoksul ve tehdit altındaki insanlar için sığınaklar, ulaşım tesisleri, hava/deniz limanları, doğum sonrası -doğuştan bakım, hastaneler, okullar, kütüphaneler, müzeler, korunan tarihi binalar, parklar/bahçeler, doğa rezervleri, bazı üniversiteler, ulusal spor alanları/stadyumlar, ulusal sanatlar/konser salonları veya tiyatrolar ve din için ibadet yerleri).
özel sektör veya özel olarak işletilen işletmeler.
gönüllü sektör veya sosyal sektör..^[8]

Göstergeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir ülkenin gayri safi yurtiçi hasılası (GSYİH), ekonomi büyüklüğünün ölçüsüdür veya daha özel olarak, üretilen tüm nihai malların ve hizmetlerin piyasa değerinin parasal ölçüsüdür.^[9] Bir ülkenin en geleneksel ekonomik analizi, büyük ölçüde GSYİH ve kişi başına düşen GSYİH gibi ekonomik göstergelere dayanır. Genellikle yararlı olsa da, GSYİH yalnızca paranın değiş tokuş edildiği ekonomik faaliyetleri içerir.

Modern zamanlarda finans sektörünün artan önemi nedeniyle^[10] reel ekonomi terimi, politikacıların yanı sıra analistler^[11]^[12] tarafından da ekonominin gerçek mal ve hizmetlerin üretimle ilgili bölümünü belirtmek için kullanılır^[13] ve görünüşte "kağıt ekonomisi" ile veya mali piyasalarda alım satımla ilgilenen ekonominin mali yönüyle tezat oluşturur ^[14],^[15].

Alternatif terminoloji gerçek değerlerle (enflasyon için düzeltilmiş) ifade edilen gerçek GSYİH ekonominin veya nominal değerlerle (enflasyon için düzeltilmemiş) ifade edilen ölçülerini birbirinden ayırır.^[16]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Sheila C. Dow (2005), "Axioms and Babylonian thought: a reply", Journal of Post Keynesian Economics 27 (3), sf. 385-391.
^ "Ekonomi". Ekonomi'nin Tanımı. Ekonomim.com. 3 Ağustos 2023. 2 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023.
^ Gregory, Paul; Stuart, Robert (2004). Stuart, Robert C. (Ed.). Comparing Economic Systems in the Twenty-First Century (7th bas.). Houghton Mifflin. s. 538. ISBN 978-0618261819. OCLC 53446988. Market Economy: Economy in which fundamentals of supply and demand provide signals regarding resource utilization.
^ Alec Nove (1987). "Planned Economy". The New Palgrave: A Dictionary of Economics. vol. 3. p. 879.
^ Kahle, Lynn R.; Gurel-Atay, Eda, (Ed.) (2014). Communicating Sustainability for the Green Economy. New York: M.E. Sharpe. ISBN 978-0-7656-3680-5.
^ "In the shadows". The Economist. 17 Haziran 2004. 31 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2022.
^ Kjeldsen-Kragh, Søren (2007). The Role of Agriculture in Economic Development: The Lessons of History. Copenhagen Business School Press DK. s. 73. ISBN 978-87-630-0194-6.
^ Potůček, Martin (1999). Not Only the Market: The Role of the Market, Government, and the Civic Sector. New York: Central European University Press. s. 34. ISBN 0-585-31675-9. OCLC 45729878.
^ "Gross Domestic Product | U.S. Bureau of Economic Analysis (BEA)". www.bea.gov. 13 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2019.
^ The volume of financial transactions in the 2008 global economy was 73.5 times higher than nominal world GDP, while, in 1990, this ratio amounted to "only" 15.3 ("A General Financial Transaction Tax: A Short Cut of the Pros, the Cons and a Proposal" 2 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Austrian Institute for Economic Research, 2009)
^ "Meanwhile, in the Real Economy" 25 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Arşivlenmiş kopya". 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2022. , The Wall Street Journal, July 23, 2009
^ "Bank Regulation Should Serve Real Economy" 7 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 7 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Wall Street Journal, October 24, 2011
^ "Perry and Romney Trade Swipes Over 'Real Economy'" 9 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 9 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Wall Street Journal, August 15, 2011
^ "Real Economy" 9 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. definition in the Financial Times Lexicon
^ "Real economy" 24 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. definition in the Economic Glossary
^ • Deardorff's Glossary of International Economics, search for real 19 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
• R. O'Donnell (1987). "real and nominal quantities," The New Palgrave: A Dictionary of Economics, v. 4, pp. 97-98.

[Sheila-1] Sheila C. Dow (2005), "Axioms and Babylonian thought: a reply", Journal of Post Keynesian Economics 27 (3), sf. 385-391.

[2] "Ekonomi". Ekonomi'nin Tanımı. Ekonomim.com. 3 Ağustos 2023. 2 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023.

[3] Gregory, Paul; Stuart, Robert (2004). Stuart, Robert C. (Ed.). Comparing Economic Systems in the Twenty-First Century (7th bas.). Houghton Mifflin. s. 538. ISBN 978-0618261819. OCLC 53446988. Market Economy: Economy in which fundamentals of supply and demand provide signals regarding resource utilization.

[4] Alec Nove (1987). "Planned Economy". The New Palgrave: A Dictionary of Economics. vol. 3. p. 879.

[5] Kahle, Lynn R.; Gurel-Atay, Eda, (Ed.) (2014). Communicating Sustainability for the Green Economy. New York: M.E. Sharpe. ISBN 978-0-7656-3680-5.

[6] "In the shadows". The Economist. 17 Haziran 2004. 31 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2022.

[7] Kjeldsen-Kragh, Søren (2007). The Role of Agriculture in Economic Development: The Lessons of History. Copenhagen Business School Press DK. s. 73. ISBN 978-87-630-0194-6.

[8] Potůček, Martin (1999). Not Only the Market: The Role of the Market, Government, and the Civic Sector. New York: Central European University Press. s. 34. ISBN 0-585-31675-9. OCLC 45729878.

[9] "Gross Domestic Product | U.S. Bureau of Economic Analysis (BEA)". www.bea.gov. 13 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2019.

[10] The volume of financial transactions in the 2008 global economy was 73.5 times higher than nominal world GDP, while, in 1990, this ratio amounted to "only" 15.3 ("A General Financial Transaction Tax: A Short Cut of the Pros, the Cons and a Proposal" 2 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Austrian Institute for Economic Research, 2009)

[11] "Meanwhile, in the Real Economy" 25 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Arşivlenmiş kopya". 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2022. , The Wall Street Journal, July 23, 2009

[12] "Bank Regulation Should Serve Real Economy" 7 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 7 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Wall Street Journal, October 24, 2011

[13] "Perry and Romney Trade Swipes Over 'Real Economy'" 9 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 9 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Wall Street Journal, August 15, 2011

[14] "Real Economy" 9 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. definition in the Financial Times Lexicon

[15] "Real economy" 24 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. definition in the Economic Glossary

[16] • Deardorff's Glossary of International Economics, search for real 19 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
• R. O'Donnell (1987). "real and nominal quantities," The New Palgrave: A Dictionary of Economics, v. 4, pp. 97-98.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

İktisadi nedir?, İktisadi anlamı nedir?, İktisadi ne demektir?