Birçok yasal yargı alanında, ölüm şekli tipik olarak adli tabip, tıbbi muayene uzmanı, polis veya benzer yetkililer tarafından yapılan ve hayati bir istatistik olarak kaydedilen bir tespittir. Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık'ta, belirli bir hastalık veya yaralanma olan ölüm nedeni ile öncelikle yasal bir belirleme olan ölüm şekli ve kişinin neden öldüğünü veya ölümün altında yatan nedeni açıklamayan ve kalp durması veya kan kaybını içerebilen ölüm mekanizması (ölüm modu olarak da adlandırılır) arasında bir ayrım yapılır. Farklı yargı bölgelerinde farklı kategoriler kullanılmakla birlikte, ölüm şeklinin belirlenmesi "doğal" ve "cinayet" gibi çok geniş kategorilerden "trafik kazası" veya "ateşli silah yaralanması" gibi belirli şekillere kadar her şeyi içerir. Bazı durumlarda, genel yasal gereklilikler nedeniyle, tıbbi ölüm nedeni belirsiz olduğu için, aile üyelerinin veya vasilerin talebi üzerine ya da ölüm koşulları şüpheli olduğu için otopsi yapılır.

Uluslararası Hastalık Sınıflandırması (ICD) kodları, ölüm şeklini ve nedenini sistematik bir şekilde kaydetmek için kullanılabilir, bu da istatistiklerin derlenmesini kolaylaştırır ve yargı bölgeleri arasındaki olayları karşılaştırmayı daha uygun hale getirir.^[1]

Terminoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Doğal nedenlerle ölüm[değiştir | kaynağı değiştir]

Doğal nedenlerle ölüm, bulaşıcı hastalıklar dışında, doğrudan dış güçlerin neden olmadığı bir hastalık ve komplikasyonlarından veya vücudun iç arızalarından kaynaklanır. Örneğin, zatürre, ishal hastalığı veya HIV/AIDS (enfeksiyonlar), kanser, felç veya kalp hastalığı (iç vücut arızaları) veya ani organ yetmezliği komplikasyonlarından ölen bir kişi büyük olasılıkla doğal nedenlerle ölmüş olarak listelenecektir. "Doğal nedenlerle ölüm" bazen ölüm nedeni olarak sorunlu kabul edilen (yaşla ilgili belirli bir hastalığın aksine) "yaşlılıktan ölmek" için bir örtmece olarak kullanılır; yasal ölüm şekli amaçları için yaşla ilgili olmayan birçok "doğal" ölüm nedeni de vardır. (Bkz. Ölüm nedeni § Yaşlanma)

Stres kardiyomiyopatisinde olduğu gibi travmatik bir olayın tetiklediği kardiyak ölümlerin sınıflandırılması konusunda özellikle belirsizlik vardır. Doğal nedenler olarak sınıflandırılan bir ölüm için sorumluluk, 1969 Kaliforniya davası People v. Stamp'te olduğu gibi, yakın bir neden tespit edilirse yine de bulunabilir.^[2][3][4]

Doğal olmayan nedenler[değiştir | kaynağı değiştir]

Doğal olmayan bir ölüm, tipik olarak cinayetler, intiharlar, kazalar, tıbbi hatalar, alkol zehirlenmeleri ve aşırı dozda ilaç kullanımını içeren harici bir nedenden kaynaklanır.^[5][6] Yargı bölgeleri, doğal olmayan ölümleri nasıl sınıflandırdıkları ve raporladıkları konusunda, ayrıntı düzeyi ve alt kategorilerle birlikte tek bir kategori olarak mı yoksa ayrı üst düzey kategoriler olarak mı değerlendirildikleri de dahil olmak üzere farklılık göstermektedir.^[7][8] Bir ölümün doğal ya da doğal olmayan olarak sınıflandırılıp sınıflandırılmayacağı ya da nasıl sınıflandırılacağı konusunda uluslararası bir standart bulunmamaktadır.^[9]

"Ölüm mekanizması" bazen ölümün yakın nedenini ifade etmek için kullanılır ve bu ölüm şeklini sınıflandırmak için kullanılan nedenden farklı olabilir. Örneğin, ölümün yakın nedeni veya mekanizması, kötü huylu bir neoplazmın (kanser) neden olduğu beyin iskemisi (beyne kan akışının olmaması) olabilir, bu da bir kişi tarafından öldürme veya yaralama niyetiyle uygulanan bir doz iyonlaştırıcı radyasyonun neden olduğu ve ölüm şeklinin "cinayet" olarak belgelendirilmesine yol açabilir.

Kesin bir sonuca varmak için yeterli kanıt yoksa ölüm şekli "belirlenmemiş" olarak kaydedilebilir.^[10] Örneğin, kısmi bir insan iskeletinin bulunması bir ölüme işaret eder, ancak ölüm nedenini belirlemek için yeterli kanıt sağlamayabilir.^[11]

Yargı bölgesine göre kategoriler[değiştir | kaynağı değiştir]

Amerika Birleşik Devletleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Amerika Birleşik Devletleri'nde bir ölüm şekli, mümkün olan altı gruptan birine ait olarak ifade edilmektedir:^[7][11][12]

• Doğal
• Kaza
• İntihar
• Öldürme
• Belirlenmemiş
• Beklemede

Bazı yargı bölgelerinde, bazı daha ayrıntılı davranışlar, ana dört veya beşten ayrılan sayılarla rapor edilebilir. Örneğin:

• Yasal müdahale (örneğin idam cezası)^[1]
• Savaş hali^[1]
• Otomobil kazaları^[11]
• Cezaevi mahkumlarının akut zehirlenme sonucu ölümleri^[13]

Birleşik Krallık[değiştir | kaynağı değiştir]

Birleşik Krallık'ta insanlar öldüğünde ya bir doktor kabul edilebilir bir doğal ölüm nedeni tıbbi belgesi yazar ya da bir adli tabip vakayı soruşturur.^[9] Adli tabipler, kendilerine bildirilen ölümleri araştıran bağımsız adli görevlilerdir ve daha sonra ölüm nedenini bulmak için gerekli olan her türlü soruşturmayı yaparlar; buna ölüm sonrası muayene emri vermek, tanık ifadelerini ve tıbbi kayıtları almak veya bir soruşturma yapmak dahildir.^[14] İngiltere ve Galler'in birleşik yasal yetki alanında, ölümlerin çoğu otopsi veya adli tabip müdahalesi olmaksızın doktorlar tarafından onaylanmaktadır. Adli tabip tarafından onaylanan ölümlerin neredeyse tamamında otopsi yapılır ancak çoğunda resmi bir soruşturma yapılmaz.^[15]

İngiltere ve Galler'de, kararlar için belirli bir seçenek listesi zorunlu değildir ve özel olarak sınıflandırılmayan "anlatı kararlarına" izin verilmektedir. Adalet Bakanlığı tarafından bir araya getirilen kararlar şunlardır:^[16]

• Öldürme
• Yasa dışı öldürme
• Yasal olarak öldürme
• İntihar
• Düşük girişimi veya kendi kendine düşük
• Bakım eksikliği veya kendi kendini ihmal nedeniyle ağırlaşan ölüm nedeni
• Uyuşturucu bağımlılığı
• Bağımlı olmayan uyuşturucu kullanımı
• Doğumda ilgi eksikliği
• Endüstriyel hastalıklardan ölüm
• Kaza veya talihsizlik sonucu ölüm
• Ölü doğum
• Doğal nedenlerden ölüm
• Açık karar
• Afet

Diğer yargı bölgeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı yargı mercileri,^[kim?] denizde ölümler ve mahkemede öldüğü ilan edilen kayıp kişiler gibi gıyaben ölümleri, vakayı inceleyen kişinin cesedi inceleme imkanının olmaması nedeniyle (varsayılan) ölüm şekli hakkında kişisel bir bilgiye sahip olmadığı gerekçesiyle "Belirlenmemiş" kategorisine koymaktadırlar. Diğerleri^[kim?] bu tür ölümleri ek bir kategori olan "Diğer" kategorisinde sınıflandırmakta, "Belirlenmemiş" kategorisini ise olgu tespit uzmanının cesede erişebildiği ancak cesetten ve cesedin incelenmesinden elde edilen bilgilerin bir tespit için yeterli dayanak sağlamaya yetmediği ölümler için ayırmaktadırlar.

Norveç Tabipler Birliği, diğer ülkelerde "belirlenmemiş" olarak adlandırılan bu durumu "doğal olmayan" olarak sınıflandırmaktadır:^[8]

• Nedeni bilinmeyen ani ve beklenmedik ölüm
• Cezaevinde veya sivil ya da askeri gözaltı sırasında gerçekleşen ölümler

Yasal sonuçlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Cinayet ya da yasa dışı öldürme olarak değerlendirilen bir ölüm, soruşturma ve gerekli görüldüğü takdirde cezai kovuşturma için genellikle polise ya da savcıya veya eşdeğer bir yetkiliye havale edilir. İdam cezasından kaynaklanan ölümler - cinayet olsa da -genellikle yasal olduğu varsayılır ve kovuşturulmaz. Savaş nedeniyle meydana gelen ölümlerin çoğu, savaş suçu işlendiğine dair kanıt bulunmadığı sürece kovuşturmaya uğramaz; bu durumda yabancı topraklardaki birlikler askeri adalet sistemi, yerel kolluk kuvvetleri veya Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından kovuşturulabilir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Hayat sigortası poliçeleri gibi bazı sigorta sözleşmelerinin belirli ölüm şekilleri için özel kuralları vardır. Örneğin intihar, böyle bir sözleşmenin şartları uyarınca talepleri geçersiz kılabilir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• S.A.Koehler. "Chapter 7 – Death Investigation". Forensic Epidemiology: Principles and Practice. doi:10.1016/B978-0-12-404584-2.00007-0.