Çad dilleri

Çad dilleri
Çad dilleri
Coğrafi dağılım	Nijerya, Nijer, Çad, Orta Afrika Cumhuriyeti, Kamerun
Sınıflandırma	Afro-Asyatik diller
Alt bölümler	Batı Çad dilleri; Biu-Mandara dilleri; Doğu Çad dilleri; Masa dilleri;
ISO 639-5	cdc

Çad dilleri, Kuzey Nijerya, Güney Nijer, Çad, Güney Orta Afrika Cumhuriyeti ve Kuzey Kamerun'un yer aldığı Sahel’in bazı bölgelerinde konuşulan ve 150 dili içeren Afro-Asyatik dil ailesinin bir koludur. En çok konuşulan Çad dili Hausaca, bir lingua franca olarak Batı Afrika'nın doğusunda kalan iç bölgelerde konuşulmaktadır.

İç sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Newman (1977), dilleri daha sonraki tüm kaynaklarda da kabul edilmiş dört gruba ayırmıştır. Bununla birlikte,dil grubunun alt dallanması bu kadar sağlam olmamıştır; Örneğin Blench (2006), Doğu Çad dillerinin sadece A/B çatallanmasını kabul etmektedir.^[1]

Batı Çad dilleri (2 şube)

(A) Hausa, Ron, Bole ve Angas dilleri

(B) Bade, Warji ve Zaar dilleri

Biu-Mandara dilleri/Orta Çad dilleri (3 şube)

(A) Bura, Kamwe ve Bata dilleri

(B) Buduma ve Musgu dilleri

(C) Gidar

Doğu Çad dilleri (2 şube)

(A) Tumak, Nancere ve Kera dilleri

(B) Dangaléat, Mukulu ve Sokoro dilleri

Masa dilleri

Köken[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuzey Kamerun bölgesindeki Çad dilleri konuşan grupların üzerinde yapılmış çeşitli modern genetik çalışmalar, bu popülasyonlarda Y-Kromozomu Haplogrup R1b'nin, özellikle R1b'nin R-V88 varyantının, yüksek frekanslarda bulunduğunu gözlemlemiştir. Bu haplogrup Batı Avrasya'nın bazı bölgelerinde yaygın ancak Afrika'da nadir görülür. Cruciani ve diğ. (2010) bu nedenle, Holosen ortasında (~ 7.000 yıl önce) Proto-Çad dilleri konuşmacılarının, Levant'tan Orta Sahra'ya ve oradan Çad Havzası'na yerleştiğini önermektedir.^[2]

Başka dilden alınan sözcük[değiştir | kaynağı değiştir]

Çad dilleri, Songhay veya Maban şubelerinden dile geçmiş birçok Nil-Sahara dilleri kökenli sözcük içerir. Bu durum, Çad dilli konuşurları batıya doğru göç ederken, Çad dilleri ile Nil-Sahara dilleri konuşurları arasında gerçekleşmiş erken temasın varlığına kanıt oluşturur.^[3]

Atıflar[değiştir | kaynağı değiştir]

Lukas, Johannes (1936) 'The linguistic situation in the Lake Chad area in Central Africa.' Africa, 9, 332–349.
Lukas, Johannes. Zentralsudanische Studien, Hamburg 1937;
Newman, Paul and Ma, Roxana (1966) 'Comparative Chadic: phonology and lexicon.' Journal of African Languages, 5, 218–251.
Newman, Paul (1977) 'Chadic classification and reconstructions.' Afroasiatic Linguistics 5, 1, 1–42.
Newman, Paul (1978) 'Chado-Hamitic 'adieu': new thoughts on Chadic language classification', in Fronzaroli, Pelio (ed.), Atti del Secondo Congresso Internazionale di Linguistica Camito-Semitica. Florence: Instituto de Linguistica e di Lingue Orientali, Università di Firenze, 389–397.
Newman, Paul (1980) The Classification of Chadic within Afroasiatic. Leiden: Universitaire Pers Leiden.
Herrmann Jungraithmayr, Kiyoshi Shimizu: Chadic lexical roots. Reimer, Berlin 1981.
Herrmann Jungraithmayr, Dymitr Ibriszimow: Chadic lexical roots. 2 volumes. Reimer, Berlin 1994
Schuh, Russell (2003) 'Chadic overview', in M. Lionel Bender, Gabor Takacs, and David L. Appleyard (eds.), Selected Comparative-Historical Afrasian Linguistic Studies in Memory of Igor M. Diakonoff, LINCOM Europa, 55–60.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Blench, 2006. The Afro-Asiatic Languages: Classification and Reference List 7 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (ms)
^ Cruciani, F; Trombetta, B; Sellitto, D; Massaia, A; Destro-Bisol, G; Watson, E; Beraud Colomb, E; Dugoujon, JM; Moral, P; Scozzari, R (2010). "Human Y chromosome haplogroup R-V88: a paternal genetic record of early mid Holocene trans-Saharan connections and the spread of Chadic languages". European Journal of Human Genetics. 18 (7). ss. 800-7. doi:10.1038/ejhg.2009.231. PMC 2987365 $2. PMID 20051990. 21 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2019.
^ Ehret, Christopher. 2006. The Nilo-Saharan background of Chadic 1 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. In P. Newman and L. M. Hyman (eds), West African linguistics: studies in honor of Russell G. Schuh, pp. 56-66. Studies in African Linguistics Suppl. 11. Columbus: Ohio University Press.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Çad dilleri üzerine çevrimiçi hber kaynağı 30 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] Blench, 2006. The Afro-Asiatic Languages: Classification and Reference List 7 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (ms)

[Cruciani20102-2] Cruciani, F; Trombetta, B; Sellitto, D; Massaia, A; Destro-Bisol, G; Watson, E; Beraud Colomb, E; Dugoujon, JM; Moral, P; Scozzari, R (2010). "Human Y chromosome haplogroup R-V88: a paternal genetic record of early mid Holocene trans-Saharan connections and the spread of Chadic languages". European Journal of Human Genetics. 18 (7). ss. 800-7. doi:10.1038/ejhg.2009.231. PMC 2987365 $2. PMID 20051990. 21 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2019.

[3] Ehret, Christopher. 2006. The Nilo-Saharan background of Chadic 1 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. In P. Newman and L. M. Hyman (eds), West African linguistics: studies in honor of Russell G. Schuh, pp. 56-66. Studies in African Linguistics Suppl. 11. Columbus: Ohio University Press.

[1]

[2]

[3]

Çad dilleri nedir?, Çad dilleri anlamı nedir?, Çad dilleri ne demektir?